علامت استاندارد ایران, استاندارد تشویقی, استاندارد اجباری
علامت استاندارد ایران چیست؟, تفاوت بین استاندارد تشویقی و اجباری چیست؟, طراح نشان استاندارد ایران کیست؟, تاریخچه سازمان استاندارد ایران چیست؟, مزایای دریافت نشان استاندارد چیست؟, وظایف سازمان استاندارد ایران چیست؟, طبقه بندی استاندارد چگونه است؟
- استاندارد چیست؟
- مزایای دریافت نشان استاندارد چیست؟
- استاندارد ملی ایران (INSO)، شناسه ملی استاندارد ایران (ISIRI)
- تاریخچه سازمان ملی استاندارد ایران
- طراح علامت استاندارد ایران کیست؟
- وظایف سازمان استاندارد ایران چیست؟
- منظور از استاندارد اجباری و تشویقی چیست؟
- طبقه بندی استاندارد چگونه است؟
- استانداردهای کابردی در دنیا کدامند؟
استاندارد چیست؟
کلمه استاندارد در معنای فرهنگ نامه لغت فارسی (مقیاس، نمونه، اصل، قاعده یا تصویب شده) عنوان شده است. کلمه استاندارد توسط موسسه ملی استاندارد و تحقیقات ایران به معنای “تعیین و تدوین ویژگی های لازم در تولید یک فرآورده و انجام یک خدمت” تعبیر شده است. به طور کلی استاندارد زبان مشترک بین صنایع و جوامع مختلف می باشد، سازمان ایزو معنای برابری را برای آن انتخاب کرده است.
هر کشور با توجه به قواعد منطقه ای و نیازهای داخلی یکسری الزامات استاندار را تدوین کرده که صنایع وابسته به آن کشور ملزم به رعایت الزامات تعریف شده توسط سازمان استاندارد ملی آن کشور هستند. در ادامه به مهمترین سازمان های استاندارد می پردازیم.
مزایای دریافت نشان استاندارد چیست؟
فواید دریافت علامت استاندارد ایران برای تولید کننده محصول یا ارائه دهنده خدمات به شرح زیر است:
- کاهش تنوع در محصول.
- افرایش بهره وری سطح تولید داخلی.
- صرفه جویی در زمان، هزینه و مصرف انرژی.
- کاهش ضایعات تولید یا خدمات.
- بهبود کیفیت تولید.
- تسهیل مسیر انبارداری و حمل ونقل.
- گسترش بازرگانی داخلی یا خارجی.
- کسب اعتماد مشتریان.
فواید دریافت نشان استاندارد ایران برای مصرف کننده نهایی به شرح زیر است:
- مرغوبیت کالا یا خدمات و اطمینان از ایمنی و کاری محصول.
- سهولت در سفارش و رضایتمندی مشتری (ایجاد مشتری وفادار به سازمان).
- پرداخت کمترین هزینه به نسبت نمونه محصول خارجی.
- دسترسی آسان به قطعات و اطمینان از ارائه خدمات پس از فروش.
استاندارد ملی ایران (INSO)، شناسه ملی استاندارد ایران (ISIRI)
سازمان ملی استاندارد ایران Iran National Standards Organization (INSO) توسط سازمان بین الملی استاندارد (ISO) تنها سازمان ذیصلاح در کشور ایران برای تدوین و انتشار استانداردهای ملی شناخته شده است. سازمان استاندارد ایران مرجع رسمی حاکمیت جهت سیاستگذاری، نظارت در زمینه اجرای دستورالعمل استاندارد، تشویق صنایع و کسب و کارها جهت حرکت به سمت استانداردسازی و تضمین کیفیت کالا و خدمات را برعهده دارد.
سازمان استاندارد ایران (INSO) همواره در حال حرکت به سوی تعالی سازمانی و ایفای نقش کلیدی خود در ارتقای خدمات استانداردسازی، اعتبارسنجی و ارزیابی انطباق همواره درحال به روزرسانی بوده و شهرت منطقه ای را به دست آورده است.
سازمان استاندارد ایران، استانداردسازی را با تصویب قانون اوزان و معیارهای ایران در سال 1303 شروع کرد و ساختار ابتدایی استاندارد ملی ایران در چارچوب یک دفتر وابسته توسط وزارت بازرگانی در سال 1331 شمسی ایجاد شد. نیاز روزافزون صنایع داخلی به تولید محصول منطبق با الزامات استاندارد ایزو منجر به تصویب لایحه تاسیس موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران Institute of Standard and Industrial Research of Iran (ISIRI) در سال 1349 شمسی شد.
این موسسه باتوجه به وظایف و مسئولیت های مشخص زیر نظر وزارت کشور به بهره برداری رسید. وزارت صمت نیز در همان سال به سازمان بین المللی استاندارد (ISO) پیوست.
نقش حیاتی و مهم ISIRI بعنوان یک نهاد قانونی باعث شد موسسه به یک نهاد مستقل ملی تبدیل شود. پس با نقش رئیس جمهور وقت و نظارت مجلس شورای اسلامی ایران در سال 1390 موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (ISIRI) دچار بازنگری شد، در نتیجه از لحاظ ساختاری تحت نام جدید سازمان ملی استاندارد ایران (INSO) ارتقا یافت.
براساس قانون اصلاح قوانین و مقررات سازمان ملی استاندارد ایران که در سال 1371 شمسی و اصلاحیه آن در سال1376 انجام شد، شورای عالی استاندارد بالاترین مرجع تصمیم گیری درباره سیاست های تدوین شده سازمان ملی استاندارد ایران است. رئیس جمهور رئیس شورای عالی استاندارد می باشد و اعضای آن، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تشکیل شده است.
اعضای کمیته فنی موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران تشکیل شده است از: وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، کشاورزی، دفاع و تدارکات نیروهای مسلح، صنعت و معدن، علوم تحقیقات و فناوری، تعاون کار و رفاه اجتماعی، راه و شهرسازی، سازمان برنامه و بودجه، محیط زیست، دادستان کل کشور و رئیس اتاق بازرگانی.
تاریخچه سازمان ملی استاندارد ایران
سازمان ملی استاندارد ایران ارائه کننده نشان استاندارد برای محصول یا خدمات قابل ارائه در ایران می باشد. سازمان ملی استاندارد ایران تدوین کننده قواعد و دستورالعمل های مرتبط با استاندارد داخلی، اجرا کننده و ناظر بر پیاده سازی صحیح می باشد. سازمان استاندارد ایران به صورت دولتی و تحت نظارت سازمان ریاست جمهوری می باشد.
سازمان ملی استاندارد ایران در سال 1304 شمسی تاسیس و آغاز به فعالیت گردید. در سال 1332 به صورت کار آزمایشگاهی تحت نظارت وزارت بازرگانی کنترل خود را به سمت کالاهای وارداتی، تولیدی و صادرات ادامه داد. این سازمان در سال 1339 شمسی توسط مجلس شورای اسلامی طی یک قانون شش ماده ای به تصویب رسید و نام آن به موسسه استاندارد ایران تغییر کرد. در همین سال موسسه استاندارد ایران عضو رسمی سازمان بین المللی ایزو شد.
در سال 1349 قانون مواد الحاقی طی هفده ماده و دو تبصره به تصویب مجلس وقت رسید و نام آن به موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران تغییر کرد. بین سالهای 1353 الی 1371 شمسی تنها تغییرات به امضای ایران با پیمان متر در سال 1354 و انتقال ریاست موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران از وزارت دارایی به وزارت صنعت و معدن می باشد.
الحاق ایران به کنوانسیون متر از اقدامات اساسی برای همگام کردن سیستم متریک در کشور می باشد. طی سال 1371 براساس قانون متر قانون اصلاح قوانین و مقررات موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران طی 30 ماده و 22 تبصره به تصویب مجلس رسید و جایگزین اصلاحات قبلی شد.
سال 1396 شمسی پس از شش سال بحث و بررسی قوانین و مقررات به رئیس جمهور ابلاغ شد. موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران تنها سازمانی در ایران است که می تواند استاندارد رسمی کشور ایران را تدوین و ابلاغ نماید.
طراح علامت استاندارد ایران کیست؟
طراحی نشان استاندارد ایران توسط مرحوم “مرتضی ممیز” که پدر گرافیک نوین ایران نامیده می شود، رسم و ثبت شده است. نشان استاندارد ایران بعنوان علامتی که با درج آن روی محصول می توانیم مطمئن باشیم، محصول تولید شده حداقل های لازم برای اطمینان بودن را دارد.
تعریف مرحوم مرتضی ممیز از طراحی نشان استاندارد ایران
“در طراحی نشان استاندارد توانستم از قلمی استفاده کنم که به خوبی حروف اختصاری ISIRI را تبدیل به کلمه ایران کنم. دوست داشتم کادر فلش مانندی اطراف نوشته را ببندد. کادری را در دو زاویه کاملاً تیز و دو زاویه دیگر منحنی رسم کردم. تا در نهایت فلش حداکثر و حداقل را که رسم آن بیان کننده داوری موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در محصولات است را نشان دهد. اما این حد سادگی برای سفارش دهنده کافی نبود، پس سعی کردم با اضافه کردن خطوط بیشتر حالت فلش را نمایان تر کنم.”
مفهوم آرم استاندارد ایران به شرح زیر است.
- آرم استاندارد به صورت دو فلش روبه بالا و پایین است و بیان کننده مفهوم حداقل و حداکثر می باشد. (اصل مسئله استاندارد).
- گذاشتن نوشته در وسط آرم استاندارد ایران دقیقاً در وسط حداقل و حداکثر نمایش، بعد دیگری از طراحی نشان استاندارد ایران است.
- چهارگوش بودن آرم استاندارد ایران نمایش توازن و تعادل در فلسفه استاندارد و حد تعادل منطقی جهت تدوین دستورالعمل استاندارد می باشد.
- کارکتر حروف ISIRI مخفف Institute of Standard and Industrial Research of Iran (موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران) به شکلی است که وقتی برعکس می شود کلمه فارسی ایران نمایش داده می شود.
برای دریافت نشان استاندارد ایران و درج آرم استاندارد روی محصول می بایست خود را برای استقرار الزامات تعریف شده سازمان استاندارد ملی ایران آماده کنید. شما پس از ممیزی توسط کارشناسان کنترل کیفیت سازمان و تایید آنها می توانید آرم نشان استاندارد ایران را روی محصولات درج کنید.
وظایف سازمان استاندارد ایران چیست؟
وظایف سازمان استاندارد ایران (موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران) به شرح زیر است.
- تدوین و انتشار استانداردهای رسمی در کشور به غیر از استانداردهای دارویی.
- بازرسی از صنایع، تحقیقات بمنظور تدوین استاندارد یا ویرایش استاندارد، بالا بردن کیفیت و کمک به بهبود روشهای تولید در صنایع کشور.
- ترویج و تشویق صنایع به استفاده از استانداردهای ملی.
- نظارت بر اجرای استانداردهای تدوین شده در صنایع.
- کنترل کیفی کالاهای وارداتی و جلوگیری از صدور مجوز جهت واردات کالاهای مشابهی که در ایران تولید می شود.
- کنترل کیفیت کالای وارداتی که مشمول استاندارد اجباری هستند.
- مشارکت در تدوین استانداردهای بین المللی.
- آزمایش و انطباق استانداردهای محصول با استاندارد تعریف شده.
- آموزش مستمر مسئولین کنترل کیفیت واحدهای تولیدکننده.
- تعریف تعیین ویژگی کالا و مقایسه با نمونه های خارجی.
- اجرای سیستم بین المللی یکاها و کالیبره کرده وسایل سنجش آزمایشگاهی.
- صدور مجوز برای شرکت های بازرسی داخلی.
- صدور گواهینامه ایزو 17025 برای آزمایشگاه های کالیبراسیون.
- شماره گذاری و تعیین معیار فلزات گرانبها.
- تعیین استانداردهای صنعت جوشکاری.
- تایید صلاحیت شرکت ها و موسسات گواهی دهنده ایزو، کارشناسان استاندارد و نظام های سیستم مدیریت کیفیت.
منظور از استاندارد اجباری و تشویقی چیست؟
سازمان ملی استاندارد ایران دو استاندارد اجباری و تشویقی را برای صنایع درنظر گرفته است.
استاندارد اجباری
موسسه استاندارد و تحقیقات ملی می تواند طبق قانون و با تصویب شورای عالی استاندارد، دستورالعمل یا آین نامه هایی را برای کالاهایی که از لحاظ ایمنی یا حفظ سلامت عمومی ضرورت داشته باشد، اجباری نماید. نظارت مستمر بر اجرای این دستورالعمل ها جزو وظایف موسسه استاندارد ایران است. نظارت ممکن است شامل نمونه برداری، آزمایش، راهنمایی فنی برای واحدهای تولیدی، نظارت بر کیفیت تولید باشد.
استانداردهای اجباری در رابطه مستقیم با ایمنی، محیط زیست و یا تجارت بوده که به صورت قانونی جهت رعایت دستورالعمل های تدوین شده اجباری اعلام می شود.
استاندار تشویقی
در صنایعی که به اهمیت استاندار پی برده اند و استفاده از دستورالعمل استاندارد تدوین شده را جزو ضوابط کاری خود حین تولید می داند، سازمان ملی استاندارد با نظارت برنحوه کنترل کیفیت و تولید محصول به صورت تشویقی اجازه استفاده از نشان استاندارد را برای تولیدکننده در نظر می گیرد.
استاندارد تشویقی به دلیل توان بالای تولید، تولیدکننده علاقمند به اجرای الزامات استاندارد است. منجمله استاندارد های تشویقی می توان به استاندارد ملی ایران (INSO)، ایالات متحده (ANSI)، آلمان (DIN)، چین (GB) نامبرد.
طبقه بندی استاندارد چگونه است؟
استاندارد بین المللی مشاغل (ISCO)
استاندارد ISCO مبنای بسیاری از طبقه بندی مشاغل ملی همینطور کاربردی در حوزه خاص همانند گزارش نوسی پرسنل شرکت، اطلاعات نیروی کار، جذب پرسنل توسط نیروی انسانی شرکت ها، کشاورزی و مراقبت های پزشکی، بهداشتی را عنوان می کند. طبقه بندی استاندارد بین المللی مشاغل (ISCO) یک ساختار طبقه بندی است که توسط سازمان بین المللی کار (ILO) تدوین شده است. نسخه فعلی با نام ISCO-08 شناخته می شود که در سال 2008 میلادی منتشر شد. نسخه های بعدی ISCO-68، ISCO-58 و ISCO-88 است.
استاندارد شرکتی یا کارخانه ای
استاندارد شرکت را جهت تولید معرفی می کند و به معنی مشخصات استانداردی است که برای استفاده توسط یک شرکت یا کارخانه در فرآیند تولید تهیه شده است. استانداردهای پرکاربرد در تولید می تواند استانداردهای اجباری یا تشویقی تدوین شده توسط سازمان ملی استاندارد یا استاندارد بین المللی که توسط سازمان ایزو مشخص شده باشد. مهمترین استاندارد بین المللی برای شرکت های تولید کننده یا کارخانه، استاندارد ایزو 9001 (سیستم مدیریت کیفیت) و استاندارد ایزو 10002 (رضایتمندی مشتریان) است.
استانداردهای انجمنی یا صنفی
استانداردهای انجمنی یا صنفی حول محور زبان مشترک بین اصناف تولیدی تعریف میشود. رشد و توسعه استانداردهای صنفی بیشتر در کشور ایالات متحده بوده که به دلیل کیفیت بالا دستورالعمل ها و تخصصی بودن متن استاندارد اعتبار بین المللی پیدا کرده است. برخی از مهمترین انجمن های صنفی که استانداردها را تدوین می کنند شامل مواردی همچون انجمن آزمون و مواد ایالات متحده (ASTM)، انجمن مهندسی مکانیک (ASME)، انجمن جوشکاری (AWS) و انجمن خودروسازی (SAE) می باشد.
استاندارد ملی
استاندارد ملی به معنای دستورالعمل ها یا قوانینی است که توسط مرجع اصلی کشورها تدوین و منتشر می گردد. مثلاً استاندارد ملی ایران با شناسه ISIRI شروع می شود. استانداردهای ملی همانند استاندارد ایزو شامل مستندات و مقررات کیفی، تعاریف و روش های آزمون است که توسط سازمان استاندارد ملی تعریف می شود.
استاندارد ملی مواضع طرفهای ذینفع همانند تولیدکننده، مصرف کننده، اعضای مراکز عملی و پژوهشی، تجاری و ارگان های دولتی را تامین میکند. داخل ایران توسط سازمان ملی استاندارد دو نوع استاندارد اجباری و تشویقی اعلام شده است.
استاندارد منطقه ای
نزدیک بودن منطقه جغرافیایی بین کشورهای همسایه آنها را ترقیب می کند جهت سهولت صادرات یا واردات و تبادلات مالی استاندارد هایی تدوین و صنایع خود را ملزم به رعایت دستورالعمل ها نمایند. مثلاً استاندارد EAC مربوط به کشورهای اوراسیا، استاندارد EAEU مربوط به منطقه اقتصادی اوراسیا، استاندارد GOST مربوط به کشور روسیه، استاندارد اروپا EN، استاندارد کشورهای عربی ASMO، استاندارد کشورهای آفریقایی ARSO می باشد.
استاندارد بین المللی
استانداردهای ملی برای ایجاد هماهنگی و گسترش همکاری های جهانی در خصوص فعالیت های اقتصادی، فنی، علمی و تحقیقاتی تدوین و منتشر می شوند. مهمترین استانداردهای بین المللی شامل استاندارد ایزو و استاندارد کمیسیون بین المللی الکترونیک IEC می باشد.
در ادامه به مهمترین سازمان های استاندارد می پردازیم.
استانداردهای کابردی در دنیا کدامند؟
استاندارد ASTM
ASTM International به عنوان جامعه آزمایش و مواد آمریکا شناخته می شود. استاندارد ASTM یک سازمان استاندارد بین المللی است که استانداردهای فنی اجماع داوطلبانه را برای طیف گسترده ای از مواد، محصولات، سیستم ها و خدمات توسعه منتشر می کند. این سازمان حدود 12575 استاندارد تدوین کرده که در دنیا از آن استفاده می شود. مقر این سازمان در غرب کنشوهوکن است و این شرکت در سال 1902 بعنوان بخش آمریکایی انجمن بین المللی مواد آزمایشی تاسیس شد.
استاندارد ASME
انجمن ASME توسعه دهنده پیشرو بین المللی کدها و استانداردها است که مرتبط با مهندسی مکانیک می باشد. انجمن مهندسی مکانیک امریکا (ASME) استانداردهایی را برای کمپرسورها، جرثقیل ها، بالابر، نقشه ها و اصطلاحات، آسانسور و پله برقی، اتصال دهنده ها، اندازه گیری جریان، کامیون های صنعتی، مانلیفت، هسته ای، کنترل صنعتی، کنترل محیطی، لوله کشی، مخازن تحت فشار، پمپ ها و مخازن ذخیره سازی توسعه می دهد.
استاندارد API
بهبود ایمنی عملیات و رویه های نفت و گاز توسط استاندارد موسسه نفت آمریکا (API) تدوین می شود. استانداردهای موسسه نفت و گاز (API) از شیوه های مهندسی و عملیاتی اثبات شده، سالم، تجهیزات، مواد ایمنی، مواد قابل تعویض همانند مته سوراخکاری تا حفاظت از محیط زیست حمایت می کند. استاندارد API شامل راهنماها، استانداردها، مشخصات، اقدامات توصیه شده، بولتن ها، دستورالعمل ها و گزارشهای فنی می باشد.
استاندارد AWS
روشهای جوشکاری و بازرسی های پیشرفته در سراسر صنایع توسط انجمن جوشکاری امریکا و از طریق استاندارد AWS تدوین و منتشر شده است. انجمن جوشکاری آمریکا بیش از 350 استاندارد را برای روشهای جوشکاری و برش برای پوشش های فولادی سازه ای، ورق های فولادی و آلمینیوم در ساخت و ساز هوافضا تهیه کرده است. این شامل کد جوشکاری سازه ای D1.1 فولاد، یکی از کدهای ارجاع شده در جهان است. ین مجموعه همچنین حاوی دستورالعمل های گواهی بازرس جوش است.
استاندارد EN اروپا
استانداردهای اروپایی که به اختصار EN نامیده می شوند از نام آلمانی Europäische Norm (هنجار اروپایی) برگرفته شده است. استانداردهای فنی توسط کمیته استانداردسازی اروپا (CEN)، کمیته اروپایی استاندارد سازی الکتروتکنیکی (CENELEC) و موسسه استاندارد اروپایی مخابراتی (ETSI) تهیه می شوند. محصولات برای ورود به منطقه اقتصادی اروپا انطباق با استانداردهای EN را رعایت کرده و دارای علامت CE (انطباق اروپایی) باشند.
استاندارد DIN
موسسه استانداردسازی آلمان (DIN) در 25 آوریل 1924 به همراه انجمن مهندسان آلمانی (VDI) تاسیس شد. Beuth Verlag GmbH بعنوان یک شرکت تابع از موسسه استاندارد سازی DIN آلمان، مسئولیت توزیع و انتشار استانداردهای تدوین شده را دارد. سازمان استاندارد ملی آلمان (DIN) عضو کمیته فنی تدوین استاندارد سازمان بین المللی ایزو است.
استاندارد ایزو
سازمان بین المللی ایزو متشکل از 164 عضو سازمانهای ملی استاندارد کشورهای عضو است. برای تاسیس سازمان بین المللی ایزو در اکتبر سال 1946 میلادی 20 کشور در لندن گردهم آمدند و به این نتجیه رسیده که جهت همگام سازی استاندارد بین صنایع استاندارد مشترکی ایجاد نمایند. سازمان ایزو بطور رسمی در فوریه 1947 در شهر ژنو سوئیس تاسیس شد و آغاز به فعالیت نمود. در حال حاضر این سازمان بیش از 24000 استاندارد تدوین کرده است. گواهینامه ایزو سند استقرار الزامات استاندارد تعریف شده در سازمان ها می باشد. بنابراین گواهی ISO جزو اسناد بسیار مهم صنایع یا شرکت های خدماتی می باشد.
استاندارد چیست؟
کلمه استاندارد در معنای فرهنگ نامه لغت فارسی (مقیاس، نمونه، اصل، قاعده یا تصویب شده) عنوان شده است. کلمه استاندارد توسط موسسه ملی استاندارد و تحقیقات ایران به معنای “تعیین و تدوین ویژگی های لازم در تولید یک فرآورده و انجام یک خدمت” تعبیر شده است. به طور کلی استاندارد زبان مشترک بین صنایع و جوامع مختلف می باشد، سازمان ایزو معنای برابری را برای آن انتخاب کرده است.
سازمان ملی استاندارد ایران کیست؟
سازمان ملی استاندارد ایران Iran National Standards Organization (INSO) توسط سازمان بین الملی استاندارد (ISO) تنها سازمان ذیصلاح در کشور ایران برای تدوین و انتشار استانداردهای ملی شناخته شده است. سازمان استاندارد ایران مرجع رسمی حاکمیت جهت سیاستگذاری، نظارت در زمینه اجرای دستورالعمل استاندارد، تشویق صنایع و کسب و کارها جهت حرکت به سمت استانداردسازی و تضمین کیفیت کالا و خدمات را برعهده دارد.
بازتاب: گواهینامه محصول چیست؟ 5 مزیت دریافت گواهینامه برای محصول