استاندارد ایزو 20251 ویرایش 2024 یا ISO 20251:2024 دومین ویرایش «استاندارد آزمون نفوذناپذیری آب در کفپوش-های نساجی» است. این سند که زیر نظر کمیته ISO/TC 219 منتشر شده و جایگزین نسخهٔ ۲۰۱۶ می‌شود، با قرار دادن محلول متیلن‌بلو درون سیلندری بر سطح نمونه به مدت ۲۴ ساعت، عبور یا عدم‌عبور رطوبت به پشت موکت را ارزیابی می‌کند؛ نتیجهٔ آزمون معیار مهمی برای اثبات ادعای «ضدآب» بودن، افزایش دوام و پیشگیری از کپک و خرابی زیرسازی در فضاهای مسکونی و تجاری به‌شمار می‌رود.
مقدمه استاندارد ایزو 20251
کفپوش-های نساجی (موکت‌های رول و Broadloom) در برابر رطوبتِ نشتی لوله‌ها، شست‌وشوی مکرر یا رطوبت زیرزمین‌ها آسیب‌پذیرند؛ نفوذ آب می‌تواند باعث بو، کپک و تخریب چسب یا زیرسازی شود. استاندارد ISO 20251 روشی یکنواخت و بین‌المللی برای سنجش این ریسک فراهم می‌کند تا خریداران، سازندگان و مراجع بازرسی بتوانند عملکرد «واترپروف» را با اطمینان مقایسه کنند.
تاریخچه و سیر تدوین
- ۲۰۱۶ – انتشار نخستین نسخه؛ تحت عنوان ISO 20251:2016 منتشر شد و بعدها به‌عنوان «Withdrawn» معرفی گردید.
- ۲۰۲3–۲۰۲4 – بازنگری کامل؛ مطابق بولتن ISO Update، پروژهٔ تجدیدنظر در مه ۲۰۲۳ ثبت و در نوامبر ۲۰۲۴ به مرحلهٔ FDIS رسید.
- دسامبر ۲۰۲۴ – انتشار ویرایش دوم؛ نسخهٔ ISO 20251:2024 رسماً در ۶ دسامبر ۲۰۲۴ منتشر شد.
این سند در رده‌بندی ICS 97.150 «کفپوش‌ها» قرار دارد.
دامنه کاربرد و هدف
استاندارد تمام موکت‌های دیواربه‌دیوار (wall-to-wall) را پوشش میدهد اما رویهٔ کاشیهای موکت نصبشده را شامل نمی‌شود. هدف آن ارائهٔ روشی تکرارپذیر برای تشخیص نفوذ مایعات به ساختار، با تمرکز بر شرایط واقعی نظیر نشتی یا لکه های طولانی‌مدت است.
روش آزمون در استاندارد ایزو 20251
آماده‌سازی نمونه
سه قطعهٔ ۳۵۰×۳۵۰ میلی‌متری طبق ISO 1957 برش و در جو استاندارد ISO 139 شرطی می‌شوند.
اجرای آزمون
۱. استوانهٔ غیرقابل‌نفوذ ۱۱۰ × ۱۱۰ میلی‌متر روی نمونه چسبانده می‌شود.
2. ۱۰۰ میلی‌لیتر محلول ۱ گرم بر لیتر متیلن‌بلو داخل استوانه ریخته شده و ۲۴ ساعت باقی می‌ماند.
ارزیابی نتایج
پس از برداشتن سیلندر، سطح زیرین با دستمال سفید بررسی می‌شود؛ هر ردّ آبی، شکست آزمون است. گزارش باید شامل نوع نمونه، شرایط محیط، زمان تماس و نتایج کیفی/کمی باشد.
اهمیت و مزایا
برای مصرف‌کنندگان
- جلوگیری از تشکیل کپک و بوهای نامطبوع در فضاهای مرطوب مانند زیرزمین‌ها.
- کاهش هزینهٔ تعمیر زیرسازی یا تعویض موکت در اثر نفوذ آب.
برای تولیدکنندگان و بازار
- امکان برچسب‌گذاری معتبر «Waterproof Carpet» و تمایز محصول در بازار پررقابت.
- تسهیل صادرات به کشورهایی که الزامات رسمی یا برنامه‌های داوطلبانه کیفیت داخلی (مثلاً Green Label Plus) را اجرا می‌کنند.
- دسترسی به خدمات آزمایشگاه‌های مستقل که آزمون را مطابق استاندارد ایزو 20251 ارائه می‌دهند.
ارتباط با استانداردها و مقررات دیگر
- آزمون نفوذ بخار/تعریق در منسوجات (ISO 11092) بیشتر به تبادل بخار می‌پردازد، درحالیکه استاندارد ایزو 20251 نفوذ مایع آزاد را می‌سنجد.
- مقررات ایمنی مصرف‌کننده (مانند تست اشتعال پذیری CPSC 16 CFR 1630) حوزهٔ جداگانه‌ای است، ولی تولیدکنندگان اغلب هر دو آزمون را در کنترل کیفیت می‌گنجانند.
مراحل استقرار و اخذ تأیید
- ارزیابی شکاف برابر الزامات استاندارد ایزو 20251 و سایر تست‌های عملکردی.
- سرمایه‌گذاری روی تجهیزات ساده (سیلندر PVC، ترازو، محفظهٔ شرایط استاندارد) یا برون‌سپاری به آزمایشگاه دارای اعتبار ISO/IEC 17025. هزینهٔ دوره‌های آموزشی مربوط در برخی کشورها حدود ۴۰۰ دلار است.
- ثبت نتایج و مستندسازی برای صدور گواهی توسط نهادهای ملی (مثلاً BSI در بریتانیا که استاندارد را به‌صورت BS ISO 20251:2024 منتشر کرده است).
چالش‌ها و توصیه‌ها
| چالش | راهکار پیشنهادی |
|---|---|
| تنوع ساختمان الیاف (پلی‌آمید، پلی‌پروپیلن، پشم) | انتخاب مدت تماس و تفسیر نتایج بر اساس نوع فیبر؛ موکت‌های پشمی ممکن است رطوبت سطحی را جذب ولی به زیر منتقل نکنند. Reddit |
| شبیه‌سازی شرایط واقعی | در پروژه‌های تحقیق و توسعه، برخی شرکت‌ها زمان تماس یا فشار ستونی آب را افزایش می‌دهند تا بدترین حالت نشت لوله را شبیه کنند. |
| تکرارپذیری | کنترل دقیق دمای محیط و غلظت متیلن‌بلو برای کاهش خطای آزمون الزامی است. |
پرسش‌های متداول استاندارد ایزو 20251
آیا آزمون برای کاشیهای موکت نیز کاربرد دارد؟
خیر؛ متن استاندارد به صراحت کاشیهای نصبشده را خارج از دامنه میداند.
حداقل ضخامت یا وزن موکت برای قبولی چیست؟
استاندارد مقدار نفوذ را ملاک قرار میدهد، نه ضخامت؛ اما الیاف متراکمتر معمولاً عملکرد بهتری دارند.
چه تفاوتی بین ضدآب (Waterproof) و مقاوم به آب (Water-resistant) است؟
ضدآب طبق استاندارد ایزو 20251 به معنی عدم عبور مایع پس از ۲۴ ساعت تماس است، درحالیکه «مقاوم» ممکن است تنها تأخیر در نفوذ باشد.
منابع بیشتر
- فروش نسخه رسمی: فروشگاه ISO یا نمایندگان ملی استاندارد مانند BSI.
- راهنماهای کاربردی در وبگاه Testex درباره آزمون نفوذ رطوبت.
- مقالات آموزشی FlooringInc درباره موانع رطوبت در نصب کفپوش.
با رعایت استاندارد ایزو 20251، تولیدکنندگان می‌توانند دوام محصول را با شواهد فنی اثبات کرده و مصرف‌کنندگان نیز با اطمینان بیشتری کفپوش مناسب محیط‌های مرطوب انتخاب کنند.
مطالعه پیشنهادی: استاندارد ایزو 38200 ویرایش 2018 چیست و چه کاربردی دارد؟
