استاندارد ایزو 20022-4 با عنوان کامل: “Financial services — Universal financial industry message scheme — Part 4: XML Schema generation” چهارمین بخش از مجموعه استانداردهای ISO 20022 است و بر فرآیند تولید خودکار پیام‌های XML از مدل‌های مفهومی و منطقی تأکید دارد.
- 📘 تعریف ساده استاندارد ایزو 20022-4
- 🎯 هدف ISO 20022-4 چیست؟
- 🧩 اجزای اصلی و محتوای ISO 20022-4
- ✅ کاربردهای اصلی ISO 20022-4
- 🔄 ارتباط با بخش‌های دیگر ISO 20022
- استاندارد ایزو 20022-4 برای چه سازمان هایی است؟
- 🏦 1. بانک‌ها و مؤسسات مالی
- 🧩 2. زیرساخت‌های مالی و سامانه‌های تسویه (Clearing & Settlement Systems)
- 💻 3. شرکت‌های توسعه‌دهنده نرم‌افزارهای مالی و بانکداری
- 🧑💼 4. فین‌تک‌ها (FinTech) و ارائه‌دهندگان APIهای مالی
- 🧪 5. مراکز تست، اعتبارسنجی و شبیه‌ساز پیام‌های مالی
- ⚖ 6. نهادهای قانون‌گذار و مرجع ثبت پیام‌های مالی
- ✍ نتیجه‌گیری
📘 تعریف ساده استاندارد ایزو 20022-4
این استاندارد مشخص می‌کند که چگونه مدل‌های طراحی‌شده در سطوح قبلی (بر اساس متامدل ISO 20022-1 و پروفایل UML بخش 2) باید به‌صورت XML Schema (XSD) خروجی داده شوند، به‌طوری که:
- سازگار با ISO 20022 باشد
- قابل اعتبارسنجی (validation) توسط سیستم‌های مالی باشد
- قابل اجرا در محیط‌های استاندارد XML باشد
🎯 هدف ISO 20022-4 چیست؟
ایجاد پیام‌های واقعی XML بر اساس مدل‌های منطقی تعریف‌شده در ISO 20022، با ساختار دقیق، یکپارچه و قابل اعتبارسنجی در سراسر جهان.
این بخش برای توسعه‌دهندگان پیام و کسانی که مسئول تولید فایل‌های XSD، نمونه‌های XML، و تست سازگاری سیستم‌های پیام‌رسان مالی هستند، بسیار کلیدی است.
🧩 اجزای اصلی و محتوای ISO 20022-4
| بخش | شرح |
|---|---|
| قواعد نگاشت (Mapping Rules) | مشخص می‌کند که هر نوع عنصر مدل‌شده در UML (مثل Component، Attribute، Association) چگونه به ساختار XML/XSD تبدیل می‌شود. |
| اصول نام‌گذاری (Naming Rules) | نحوه‌ی نام‌گذاری عناصر در XML به‌گونه‌ای که با سبک ISO 20022 هماهنگ باشد (مثلاً camelCase). |
| قواعد ساختار‌دهی XML | قوانین نحوه استفاده از XSD برای توصیف عناصر پیچیده، تو در تو، اجباری یا اختیاری. |
| پشتیبانی از پیام‌های چندبخشی (Multi-Part Messages) | پشتیبانی از پیام‌هایی که شامل چند بخش یا چند سند پیوست‌شده هستند. |
| مثال‌های واقعی | ارائه مثال‌هایی از پیام‌های معروف مانند pacs.008 یا camt.053 در قالب XML Schema. |
✅ کاربردهای اصلی ISO 20022-4
| حوزه | کاربرد |
|---|---|
| بانک‌ها و زیرساخت‌های پرداخت | تولید XSD برای پیام‌های سفارشی جهت استفاده در سیستم‌های انتقال وجه، تسویه، گزارش‌دهی |
| فین‌تک‌ها و توسعه‌دهندگان API | طراحی پیام‌های XML برای ارتباط با بانک‌ها و سامانه‌های پرداخت بر پایه استاندارد جهانی |
| شرکت‌های نرم‌افزار بانکی | تولید خودکار XML Schema و فایل‌های نمونه از مدل UML برای پیاده‌سازی و تست در نرم‌افزار |
| مراکز تست و اعتبارسنجی | بررسی انطباق پیام‌های XML ارسال‌شده با ساختار رسمی تعریف‌شده در ISO 20022 |
| نهادهای ناظر و ثبت پیام (مثل SWIFT) | هنگام انتشار پیام جدید، تولید فایل XSD رسمی برای استفاده عموم در سیستم‌های پیام‌رسانی بین‌المللی |
🔄 ارتباط با بخش‌های دیگر ISO 20022
| بخش | نقش |
|---|---|
| ISO 20022-1 | تعریف متامدل پایه (مفاهیم انتزاعی پیام‌ها) |
| ISO 20022-2 | نحوه مدل‌سازی UML |
| ISO 20022-3 | گام‌های طراحی پیام از ایده تا مدل منطقی |
| ✅ ISO 20022-4 | تبدیل مدل نهایی به XSD قابل استفاده در XML واقعی |
استاندارد ایزو 20022-4 برای چه سازمان هایی است؟
استاندارد ISO 20022-4:2013 برای سازمان‌هایی طراحی شده است که با تولید، تبادل، پردازش یا اعتبارسنجی پیام‌های مالی XML در سطح حرفه‌ای سروکار دارند. این سازمان‌ها اغلب در حوزه‌های بانکداری، زیرساخت‌های مالی، توسعه نرم‌افزار مالی، فین‌تک و قانون‌گذاری مالی فعالیت می‌کنند.
در ادامه، گروه‌های کلیدی سازمانی که به ISO 20022-4 نیاز دارند یا از آن بهره می‌برند را معرفی می‌کنیم:
🏦 1. بانک‌ها و مؤسسات مالی
کاربرد:
- تولید یا تفسیر پیام‌های XML در حوزه‌های مختلف مانند انتقال وجه، گزارش حساب، تسویه بین‌بانکی
- سفارشی‌سازی XSD برای استفاده در سامانه‌های خودشان یا هماهنگی با SWIFT
مثال‌ها:
- بانک مرکزی (مثل CBI ایران، ECB اروپا)
- بانک‌های تجاری (مثل بانک ملی، ملت، HSBC، CitiBank)
🧩 2. زیرساخت‌های مالی و سامانه‌های تسویه (Clearing & Settlement Systems)
کاربرد:
- طراحی یا پشتیبانی از پیام‌های XML در سامانه‌های RTGS، ACH، Real-Time Payments
- تولید فایل‌های XSD رسمی برای بانک‌های زیرمجموعه
مثال‌ها:
- ساتنا، پایا (در ایران)
- Target2 (اروپا)، Fedwire (آمریکا)
- SWIFT (CBPR+)
💻 3. شرکت‌های توسعه‌دهنده نرم‌افزارهای مالی و بانکداری
کاربرد:
- تولید اتوماتیک XML Schema (XSD) و فایل‌های XML تست برای ارتباط بین سیستم‌ها
- پیاده‌سازی پیام‌های استاندارد در محصولات Core Banking، Switchها یا Payment Gatewayها
مثال‌ها:
- Temenos، Finastra، Oracle Financial Services
- شرکت خدمات انفورماتیک (ایران)
🧑💼 4. فین‌تک‌ها (FinTech) و ارائه‌دهندگان APIهای مالی
کاربرد:
- طراحی پیام‌های XML استاندارد برای Open Banking، BNPL، کیف پول الکترونیکی و …
- هماهنگی APIها با ساختار پیام‌های بانکی رسمی مبتنی بر ISO 20022
مثال‌ها:
- شرکت‌های Open API، PSPها، BNPLها، درگاه‌های پرداخت
🧪 5. مراکز تست، اعتبارسنجی و شبیه‌ساز پیام‌های مالی
کاربرد:
- بررسی سازگاری پیام‌های XML با ساختار رسمی XSD
- ساخت ابزارهایی برای تست خودکار پیام‌ها در محیط‌های بانکی یا فین‌تک
مثال‌ها:
- شرکت‌های مشاوره فنی و آزمایشگاه‌های سازگاری با SWIFT
- واحد تست در شرکت‌های نرم‌افزاری بانکی
⚖ 6. نهادهای قانون‌گذار و مرجع ثبت پیام‌های مالی
کاربرد:
- تهیه و انتشار نسخه‌های رسمی XML Schema پیام‌های مالی جهت استفاده سراسری
- کنترل انطباق پیام‌های استفاده‌شده با نسخه‌های ثبت‌شده
مثال‌ها:
- بانک‌های مرکزی، هیئت‌های ناظر مالی
- نهاد SWIFT و RMG (Registration Management Group)
✍ نتیجه‌گیری
📌 ISO 20022-4 برای چه کسانی مفید است؟
- توسعه‌دهندگان سیستم‌های پیام‌رسان مالی
- تولیدکنندگان APIهای بانکی
- شرکت‌های نرم‌افزار مالی
- مراکز تست پیام‌های ISO 20022
- بانک‌ها و شرکت‌های پرداخت که قصد دارند پیام‌های جدید ایجاد یا سفارشی‌سازی کنند
🎯 چرا مهم است؟
چون تنها از طریق این بخش می‌توان پیام‌های استاندارد ISO 20022 را به‌صورت فایل XML واقعی پیاده‌سازی و تست کرد.
