استاندارد ایزو 20022-5 با عنوان کامل: Financial services — Universal financial industry message scheme — Part 5: Reverse engineering بخش پنجم از خانوادهٔ استاندارد ISO 20022 است و تمرکز آن بر روی مهندسی معکوس (Reverse Engineering) پیام‌های مالی موجود است.
- 📘 تعریف ساده استاندارد ایزو 20022-5
- 🎯 هدف ISO 20022-5
- 🧩 مراحل اصلی در ISO 20022-5 (مهندسی معکوس)
- ✅ کاربردهای اصلی ISO 20022-5
- 📦 مثال واقعی از کاربرد ISO 20022-5
- 🔄 ارتباط ISO 20022-5 با سایر بخش‌ها
- استاندارد ایزو 20022-5 برای چه سازمان هایی است؟
- 🏦 1. بانک‌ها و مؤسسات مالی
- 🔄 2. زیرساخت‌های پرداخت، تسویه و اتاق‌های پایاپای
- 💻 3. شرکت‌های نرم‌افزار بانکی و مالی
- ⚙️ 4. شرکت‌های فین‌تک و ارائه‌دهندگان API
- 🧠 5. شرکت‌های مشاور، مهاجرت فناوری و تست سیستم
- ⚖ 6. نهادهای قانون‌گذار، تنظیم‌گر و ثبت پیام
- ✍ نتیجه‌گیری
📘 تعریف ساده استاندارد ایزو 20022-5
این بخش راهنمایی می‌دهد که چگونه پیام‌های موجود (مثلاً پیام‌های قدیمی SWIFT MT، FIX، یا پیام‌های اختصاصی بانکی) را به مدل‌های سازگار با ISO 20022 تبدیل کنیم.
به بیان ساده: «چگونه پیام‌های قدیمی را تحلیل و بازطراحی کنیم تا با استاندارد ISO 20022 هماهنگ شوند».
🎯 هدف ISO 20022-5
ایجاد فرآیند ساخت‌یافته برای:
- تبدیل پیام‌های سنتی (Legacy) به ISO 20022
- یکپارچه‌سازی پیام‌های متنوع در یک استاندارد جامع
- کمک به مهاجرت سامانه‌های بانکی و مالی به استانداردهای XML مبتنی بر مدل
🧩 مراحل اصلی در ISO 20022-5 (مهندسی معکوس)
| مرحله | شرح |
|---|---|
| 1. تحلیل پیام موجود | ساختار، اجزا، نوع داده‌ها، روابط و منطق پشت پیام سنتی بررسی می‌شود (مثلاً MT103، FIX.4.2). |
| 2. مدل‌سازی مفهومی معادل در ISO 20022 | عناصر اصلی به اجزای مفهومی مثل Business Components، Message Elements و … نگاشت می‌شوند. |
| 3. بررسی شکاف‌ها و ناسازگاری‌ها | مشخص می‌شود چه داده‌هایی باید اضافه یا حذف شوند تا مدل جدید با ISO 20022 سازگار باشد. |
| 4. مدل‌سازی منطقی و فیزیکی پیام جدید | طراحی مدل UML و سپس ساخت پیام XML با XSD (با کمک ISO 20022-2 و 4) |
| 5. اعتبارسنجی و ثبت در مخزن پیام‌ها | بررسی صحت ساختار و ارسال به نهاد ثبت (مثلاً SWIFT یا RA) برای استفاده رسمی |
✅ کاربردهای اصلی ISO 20022-5
| حوزه | کاربرد |
|---|---|
| بانک‌ها و نهادهای مالی | مهاجرت از پیام‌های قدیمی مثل SWIFT MT به SWIFT MX (ISO 20022) |
| شرکت‌های نرم‌افزار مالی | بازطراحی سامانه‌هایی که هنوز از ساختارهای غیراستاندارد استفاده می‌کنند |
| فین‌تک‌ها و API ارائه‌دهندگان | تحلیل پیام‌های بانکی برای طراحی APIهای سازگار با ISO 20022 |
| سازمان‌های تنظیم‌گر و قانون‌گذار | اطمینان از انطباق زیرساخت‌های قدیمی با استانداردهای جدید ISO |
| شرکت‌های مشاور و مهاجرت فناوری | ارائه خدمات تحلیل و تبدیل ساختار پیام در پروژه‌های ISO 20022 Migration |
📦 مثال واقعی از کاربرد ISO 20022-5
🔹 مهاجرت SWIFT MT103 → pacs.008
| ویژگی | MT103 | معادل ISO 20022 |
|---|---|---|
| Sender | :50K: | <Dbtr> |
| Beneficiary | :59: | <Cdtr> |
| Amount | :32A: | <InstdAmt> |
| Message ID | :20: | <MsgId> |
در این فرآیند، با استفاده از ISO 20022-5، هر فیلد از پیام قدیمی تحلیل و به عنصر مناسب در ISO 20022 نگاشت می‌شود.
🔄 ارتباط ISO 20022-5 با سایر بخش‌ها
| بخش | نقش |
|---|---|
| ISO 20022-1 | ساختار مفهومی برای مدل‌سازی |
| ISO 20022-2 | نحوه‌ی مدل‌سازی با UML |
| ISO 20022-3 | مراحل طراحی پیام |
| ISO 20022-4 | تبدیل به XSD و XML واقعی |
| ✅ ISO 20022-5 | بازطراحی پیام‌های موجود برای ورود به چرخه ISO 20022 |
استاندارد ایزو 20022-5 برای چه سازمان هایی است؟
استاندارد ISO 20022-5:2013 با تمرکز بر مهندسی معکوس (Reverse Engineering) پیام‌های مالی قدیمی، برای سازمان‌هایی کاربرد دارد که قصد دارند پیام‌های سنتی یا اختصاصی خود را به استاندارد جهانی ISO 20022 تبدیل کنند. این استاندارد در مسیر مهاجرت به پیام‌های XML استاندارد نقش کلیدی دارد.
در ادامه، سازمان‌هایی که بیشترین بهره را از ISO 20022-5 می‌برند را معرفی می‌کنیم:
🏦 1. بانک‌ها و مؤسسات مالی
کاربرد:
- تحلیل و تبدیل پیام‌های سنتی SWIFT MT، FIX یا پیام‌های سفارشی داخلی به ISO 20022 (SWIFT MX و سایر پیام‌های XML)
- اجرای پروژه‌های مهاجرت به ISO 20022 برای زیرساخت‌های پرداخت و بین‌بانکی
مثال‌ها:
- بانک مرکزی (ایران، اروپا، هند، چین…)
- بانک‌های تجاری بین‌المللی (HSBC، CitiBank، بانک ملت، بانک ملی و…)
🔄 2. زیرساخت‌های پرداخت، تسویه و اتاق‌های پایاپای
کاربرد:
- تحلیل ساختار پیام‌های فعلی در سامانه‌هایی مانند RTGS، ACH، CLS، و ارتقاء آن‌ها به ISO 20022
- استفاده در پروژه‌های مهاجرت مانند Fedwire ISO 20022 Migration یا TARGET2 Migration
مثال‌ها:
- سامانه‌های ساتنا و پایا در ایران
- Target2 (بانک مرکزی اروپا)
- Fedwire و CHIPS (آمریکا)
💻 3. شرکت‌های نرم‌افزار بانکی و مالی
کاربرد:
- تحلیل سیستم‌های قدیمی که پیام‌های غیراستاندارد تولید یا دریافت می‌کنند
- بازطراحی معماری سیستم پیام‌رسانی برای انطباق با ISO 20022
نمونه شرکت‌ها:
- Temenos، Oracle Financial Services، Infosys Finacle
- شرکت خدمات انفورماتیک (در ایران)
⚙️ 4. شرکت‌های فین‌تک و ارائه‌دهندگان API
کاربرد:
- مهاجرت از پیام‌های قدیمی بانکی به مدل‌های XML استاندارد
- طراحی APIهای نوین مالی که با پیام‌های ISO 20022 سازگار باشند
مثال‌ها:
- درگاه‌های پرداخت، شرکت‌های BNPL، Open Banking API Providers
🧠 5. شرکت‌های مشاور، مهاجرت فناوری و تست سیستم
کاربرد:
- پروژه‌های تحلیل شکاف (Gap Analysis) بین ساختار پیام‌های قدیمی و ISO 20022
- طراحی استراتژی مهاجرت، ابزار تبدیل پیام و ایجاد مستندات تبدیل
مثال‌ها:
- شرکت‌های مشاوره فنی در حوزه بانکداری، تیم‌های R&D فین‌تک
⚖ 6. نهادهای قانون‌گذار، تنظیم‌گر و ثبت پیام
کاربرد:
- تبدیل استانداردهای ملی یا پیام‌های قدیمی به قالب ISO 20022
- تسهیل انطباق بانک‌ها و نهادهای زیرمجموعه با الزامات جهانی
مثال‌ها:
- بانک‌های مرکزی
- نهاد SWIFT
- سازمان بورس، نهادهای مالی تنظیم‌گر
✍ نتیجه‌گیری
📌 استاندارد ISO 20022-5 مناسب چه کسانی است؟
- بانک‌هایی که از پیام‌های سنتی مثل SWIFT MT استفاده می‌کنند
- شرکت‌های نرم‌افزاری که باید سیستم‌های قدیمی را به ISO 20022 ارتقاء دهند
- تیم‌های فنی مشاوره برای پروژه‌های مهاجرت فناوری
- فین‌تک‌هایی که باید با پیام‌های قدیمی بانکی کار کنند و همزمان APIهای جدید توسعه دهند
🎯 چرا مهم است؟
چون در عمل، بسیاری از سیستم‌های مالی جهانی هنوز پیام‌های غیراستاندارد یا سنتی استفاده می‌کنند، و این استاندارد ابزار مهاجرت حرفه‌ای به ISO 20022 را فراهم می‌کند.
