استاندارد ایزو 20022-6 با عنوان کامل: Financial services — Universal financial industry message scheme — Part 6: Message Transport Characteristics بخش ششم از خانواده استاندارد ISO 20022 است و تمرکز آن بر ویژگی‌های حمل پیام (Message Transport) در سیستم‌های مالی دارد.
- 📘 تعریف ساده استاندارد ایزو 20022-6
- 🎯 هدف ISO 20022-6 چیست؟
- 📦 محتوای اصلی ISO 20022-6
- ✅ کاربردهای اصلی ISO 20022-6
- 🔄 تفاوت با سایر بخش‌ها
- استاندارد ایزو 20022-6 برای چه سازمان هایی است؟
- 🏦 1. بانک‌ها و مؤسسات مالی
- 📡 2. شبکه‌های پیام‌رسان مالی (مانند SWIFT، SEPA، Fedwire)
- 🖥 3. شرکت‌های نرم‌افزار بانکی و سیستم‌های پیام‌رسان
- ⚙️ 4. شرکت‌های API، فین‌تک و درگاه‌های پرداخت
- 🔐 5. مراکز امنیت اطلاعات و رمزنگاری مالی
- ⚖ 6. نهادهای تنظیم‌گر و ناظر پیام‌های مالی
- ✍ نتیجه‌گیری
📘 تعریف ساده استاندارد ایزو 20022-6
این بخش تعیین می‌کند که پیام‌های طراحی‌شده بر اساس ISO 20022، چگونه باید از طریق شبکه‌ها یا سامانه‌های مختلف منتقل شوند و چه ویژگی‌هایی برای حمل امن، قابل اعتماد و ساخت‌یافته باید رعایت شود.
به‌عبارت ساده، ISO 20022-6 به انتقال پیام‌ها بین سیستم‌ها می‌پردازد، نه به محتوای آن‌ها.
🎯 هدف ISO 20022-6 چیست؟
ایجاد یک چارچوب هماهنگ برای حمل پیام‌های مالی در سطح بین‌المللی، به‌گونه‌ای که:
- ساختار و قالب پیام‌ها در حمل تغییر نکند
- پیام‌ها قابل ردیابی، تأیید، و امن باشند
- اطلاعات مربوط به حمل (مثل شناسه پیام، امضای دیجیتال، زمان‌بندی) در لایه‌ای جداگانه از محتوای اصلی نگهداری شوند
📦 محتوای اصلی ISO 20022-6
| بخش | شرح |
|---|---|
| Transport Envelope | ساختار بیرونی (envelope) که پیام ISO 20022 را در خود جای می‌دهد و اطلاعات حمل را نگه می‌دارد |
| Message Header | اطلاعاتی مثل شناسه پیام (Message ID)، تاریخ ارسال، مقصد، نسخه پیام و … |
| Message Signature | پشتیبانی از امضای دیجیتال برای احراز اصالت و جلوگیری از جعل |
| Acknowledgement / Response | روش‌های ارسال تأییدیه دریافت (مثل ACK یا NACK)، زمان‌بندی پاسخ، و مدیریت خطا |
| Delivery Channel Neutrality | استاندارد پیام باید مستقل از بستر انتقال باشد (مثل اینترنت، SWIFTNet، API، FTP و …) |
✅ کاربردهای اصلی ISO 20022-6
| حوزه | کاربرد |
|---|---|
| شبکه‌های بانکی جهانی | تعریف نحوه انتقال امن پیام‌های ISO 20022 در بسترهایی مثل SWIFTNet یا SEPA |
| بانک‌ها و مؤسسات مالی | پیاده‌سازی قابلیت ردیابی، بررسی صحت، و تطبیق ساختار حمل در سامانه‌های تبادل مالی |
| فین‌تک‌ها و APIها | طراحی ساختارهایی برای انتقال پیام با اطلاعات متا (متا دیتا) در کنار پیام اصلی |
| مراکز تسویه و زیرساخت‌های مالی | تنظیم و پایش تأیید دریافت و تحویل صحیح پیام‌ها در سامانه‌های RTGS، ACH و … |
| مراکز امنیت اطلاعات مالی | اعتبارسنجی امضای دیجیتال، اطمینان از یکپارچگی پیام، مقابله با نفوذ و تغییر در مسیر حمل |
🔄 تفاوت با سایر بخش‌ها
| بخش | تمرکز اصلی |
|---|---|
| ISO 20022-1 | متامدل و ساختار مفهومی پیام |
| ISO 20022-2 | مدل‌سازی UML |
| ISO 20022-4 | تولید XML/XSD |
| ✅ ISO 20022-6 | انتقال و حمل پیام‌ها در شبکه‌ها (Transport Layer) |
استاندارد ایزو 20022-6 برای چه سازمان هایی است؟
استاندارد ISO 20022-6:2013 برای سازمان‌هایی کاربرد دارد که در زمینه انتقال، پردازش، تأیید، یا حفاظت از پیام‌های مالی در شبکه‌ها و بسترهای ارتباطی نقش دارند. برخلاف بخش‌های قبلی که روی طراحی محتوا تمرکز داشتند، این استاندارد مخصوص لایه انتقال (Transport Layer) پیام‌ها است و برای اطمینان از امنیت، صحت، و قابلیت ردیابی پیام‌ها در سیستم‌های مالی بین‌المللی طراحی شده است.
در ادامه، سازمان‌هایی که به ISO 20022-6 نیاز دارند یا از آن بهره می‌برند:
🏦 1. بانک‌ها و مؤسسات مالی
کاربرد:
- مدیریت حمل و تبادل پیام‌های مالی با دیگر بانک‌ها یا سوئیچ‌های پرداخت
- پیاده‌سازی ساختار Header، امضای دیجیتال، و بررسی پیام‌های ACK/NACK
- اطمینان از امنیت و قابلیت ردیابی پیام‌های ISO 20022 در کانال‌های داخلی و خارجی
مثال‌ها:
- بانک ملی، بانک ملت، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
- CitiBank، HSBC، Deutsche Bank
📡 2. شبکه‌های پیام‌رسان مالی (مانند SWIFT، SEPA، Fedwire)
کاربرد:
- تعریف چارچوب حمل پیام برای اعضای شبکه
- تعیین ساختار Transport Envelope، Message Header، Signature و قوانین پاسخ‌دهی
- اعمال الزامات فنی حمل برای پیام‌های ISO 20022 در بسترهای اختصاصی
نمونه‌ها:
- SWIFTNet (با استاندارد BAH – Business Application Header)
- SEPA (پرداخت یکپارچه اروپا)
- Fedwire ISO 20022 Messaging Framework (در آمریکا)
🖥 3. شرکت‌های نرم‌افزار بانکی و سیستم‌های پیام‌رسان
کاربرد:
- پیاده‌سازی Transport Layer برای محصولات بانکداری الکترونیک، RTGS، Core Banking و Switch
- طراحی قابلیت‌های تأیید دریافت، زمان‌بندی پیام، امضای دیجیتال، و هش محتوا
مثال‌ها:
- Temenos، Finastra، Infosys Finacle
- شرکت خدمات انفورماتیک (در ایران)
⚙️ 4. شرکت‌های API، فین‌تک و درگاه‌های پرداخت
کاربرد:
- طراحی لایه انتقال امن برای تبادل پیام‌های مالی بین بانک و فین‌تک (Open Banking)
- افزودن Header و امضا به پیام‌های ارسالی از طریق APIها
- استفاده از B2B Gatewayهایی که از استاندارد ISO 20022-6 پشتیبانی می‌کنند
🔐 5. مراکز امنیت اطلاعات و رمزنگاری مالی
کاربرد:
- تعریف پروتکل‌های رمزنگاری، احراز هویت، بررسی تمامیت داده‌ها در مسیر حمل
- اعمال کنترل‌های امنیتی روی ساختار Transport Header، Signature و MetaData پیام‌ها
مثال‌ها:
- CERTهای بانکی
- مراکز SOC بانکی
- تیم‌های امنیت زیرساخت‌های مالی
⚖ 6. نهادهای تنظیم‌گر و ناظر پیام‌های مالی
کاربرد:
- تدوین الزامات تبادل پیام ایمن بین نهادهای مالی
- نظارت بر رعایت چارچوب‌های حمل پیام مطابق ISO 20022-6 در بانک‌ها و PSPها
مثال‌ها:
- بانک‌های مرکزی
- نهادهای تنظیم مقررات بانکی و پرداخت الکترونیکی
✍ نتیجه‌گیری
📌 ISO 20022-6 برای چه کسانی کاربردی است؟
- تیم‌های فنی در بانک‌ها و اپراتورهای پرداخت
- توسعه‌دهندگان سیستم‌های انتقال پیام مالی (Messaging Infrastructure)
- شرکت‌های ارائه‌دهنده‌ی APIها و Gatewayهای بانکی
- مراکز نظارت و امنیت سایبری پیام‌های مالی
- فین‌تک‌هایی که در تبادل مستقیم پیام ISO 20022 با شبکه‌های بانکی فعالیت دارند
🎯 چرا مهم است؟
- چون فقط تولید پیام ISO 20022 کافی نیست، بلکه نحوه انتقال، امنیت و ردیابی آن‌ها نیز باید استاندارد باشد.
- بخش 6 این اطمینان را می‌دهد که پیام‌ها در مسیر رسیدن به مقصد، تغییرناپذیر، قابل رهگیری و امن بمانند.
