استاندارد ایزو 20136 (ISO 20136:2020) با عنوان «چرم — تعیین قابلیت تجزیه‌پذیری توسط میکروارگانیسم‌ها» ، روشی آزمایشگاهی برای اندازه‌گیری میزان و سرعت تجزیه‌پذیری هوازی (آئروبیک) پوست‌ها و چرم‌های حیوانی، چه دباغی‌شده و چه نشده، ارائه می‌دهد.
- هدف استاندارد ایزو 20136
- روش‌های آزمایش ISO 20136
- شرایط آزمایش
- معیار پذیرش ISO 20136
- کاربردها ISO 20136
- نسخه‌های استاندارد
- بندهای اصلی استاندارد ایزو 20136 چیست؟
- 1. دامنه کاربرد (Scope)
- 2. مراجع الزامی (Normative References)
- 3. اصطلاحات و تعاریف (Terms and Definitions)
- 4. نمادها و اختصارات (Symbols and Abbreviated Terms)
- 5. اصول روش (Principle)
- 6. واکنش‌دهنده‌ها و مواد (Reagents and Materials)
- 7. تجهیزات و وسایل (Apparatus and Equipment)
- 8. روش آزمون (Test Method)
- 9. محاسبه نتایج (Calculation of Results)
- 10. گزارش نتایج (Test Report)
- پیوست‌ها (Annexes)
هدف استاندارد ایزو 20136
هدف این استاندارد، ارزیابی میزان تجزیه‌پذیری چرم‌ها در شرایط کنترل‌شده آزمایشگاهی است تا بتوان تأثیر آن‌ها بر محیط زیست را بررسی کرد. این موضوع به‌ویژه برای صنعت کفش و پوشاک اهمیت دارد، زیرا محصولات چرمی پس از پایان عمر مفید خود، به‌طور گسترده‌ای به زباله تبدیل می‌شوند و تجزیه آن‌ها در طبیعت ممکن است زمان‌بر باشد.
روش‌های آزمایش ISO 20136
استاندارد ISO 20136 دو روش برای اندازه‌گیری تجزیه‌پذیری ارائه می‌دهد:
- روش A – تیتراسیون دستی: در این روش، میزان دی‌اکسید کربن (CO₂) تولیدشده در طول تجزیه کلاژن توسط میکروارگانیسم‌ها به‌صورت غیرمستقیم اندازه‌گیری می‌شود. CO₂ با هیدروکسید باریم واکنش داده و رسوب کربنات باریم تشکیل می‌دهد. سپس مقدار CO₂ تولیدشده از طریق تیتراسیون باقی‌مانده هیدروکسید باریم با اسید کلریدریک محاسبه می‌شود.
- روش B – سنجش مادون قرمز (IR): در این روش، CO₂ تولیدشده به‌صورت مستقیم و پیوسته با استفاده از حسگرهای مادون قرمز اندازه‌گیری می‌شود. این روش امکان پایش هم‌زمان چند نمونه را فراهم می‌کند و دقت بالاتری دارد.
شرایط آزمایش
- منبع میکروارگانیسم‌ها (Inoculum): لجن فعال حاصل از فاضلاب دباغی‌خانه‌ها به‌عنوان منبع میکروارگانیسم‌ها استفاده می‌شود. در صورت عدم دسترسی به این منبع، می‌توان از فاضلاب شهری بهره برد.
- کنترل شرایط محیطی: آزمایش‌ها در دمای ۲۳ درجه سانتی‌گراد ±۲ درجه و با کنترل دقیق جریان هوا و هم‌زدن مداوم انجام می‌شوند تا شرایط بهینه برای فعالیت میکروارگانیسم‌ها فراهم شود.
معیار پذیرش ISO 20136
برای اعتبارسنجی آزمایش، از کلاژن خالص به‌عنوان کنترل مثبت استفاده می‌شود. اگر میزان تجزیه‌پذیری کلاژن در مدت حداکثر ۵۰ روز به ۷۰٪ یا بیشتر برسد، نتایج آزمایش معتبر تلقی می‌شوند.
کاربردها ISO 20136
- ارزیابی زیست‌تخریب‌پذیری چرم‌ها: این استاندارد به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا میزان تجزیه‌پذیری محصولات چرمی خود را ارزیابی کرده و در صورت لزوم، از مواد دباغی جایگزین با تجزیه‌پذیری بالاتر استفاده کنند.
- پیش‌بینی رفتار زیست‌محیطی: با استفاده از نتایج این آزمایش، می‌توان رفتار چرم‌ها را در محیط‌های مختلف مانند محل‌های دفن زباله، تصفیه‌خانه‌های فاضلاب یا کمپوست پیش‌بینی کرد.
- توسعه محصولات پایدار: اطلاعات حاصل از این استاندارد می‌تواند در طراحی و تولید محصولات چرمی با تأثیر کمتر بر محیط زیست مؤثر باشد.
نسخه‌های استاندارد
نسخه اولیه این استاندارد در سال ۲۰۱۷ منتشر شد و در سال ۲۰۲۰ با اصلاحاتی به‌روزرسانی شد. در نسخه جدید، بهبودهایی در روش‌های آزمایش و استفاده از منابع مختلف میکروارگانیسم‌ها اعمال شده است.
بندهای اصلی استاندارد ایزو 20136 چیست؟
استاندارد ISO 20136:2020 با عنوان «چرم — تعیین قابلیت تجزیه‌پذیری توسط میکروارگانیسم‌ها»، شامل بخش‌ها و بندهای اصلی زیر است:
1. دامنه کاربرد (Scope)
این بخش روش آزمایشی برای تعیین درجه و نرخ تجزیه‌پذیری هوازی پوست‌ها و چرم‌های حیوانی، چه دباغی‌شده و چه نشده، از طریق اندازه‌گیری غیرمستقیم دی‌اکسید کربن (CO₂) تولیدشده توسط تجزیه کلاژن را مشخص می‌کند.
2. مراجع الزامی (Normative References)
در این استاندارد، هیچ مرجع الزامی ذکر نشده است.
3. اصطلاحات و تعاریف (Terms and Definitions)
تعاریف کلیدی مانند «Inoculum» (لجن فعال از فاضلاب دباغی‌خانه یا فاضلاب شهری) و «Filter pore No. 1» (دیفیوزر با اندازه منافذ ۱۰۰ تا ۱۶۰ میکرومتر) در این بخش ارائه شده‌اند.
4. نمادها و اختصارات (Symbols and Abbreviated Terms)
نمادها و اختصارات مورد استفاده در استاندارد، مانند atm برای فشار استاندارد و CO₂ برای دی‌اکسید کربن، در این بخش تعریف شده‌اند.
5. اصول روش (Principle)
در این بخش، اصول کلی روش آزمایش، شامل استفاده از میکروارگانیسم‌ها برای تجزیه کلاژن و اندازه‌گیری CO₂ تولیدشده، توضیح داده شده است.
6. واکنش‌دهنده‌ها و مواد (Reagents and Materials)
دستورالعمل تهیه محلول‌های استاندارد مانند کلرید آهن (III)، سولفات منیزیم، کلرید کلسیم، بافر فسفاتی و سولفات آمونیوم برای آماده‌سازی محیط آزمایش در این بخش آمده است.
7. تجهیزات و وسایل (Apparatus and Equipment)
تجهیزات مورد نیاز برای انجام آزمایش، از جمله ارلن مایرهای خاص، سیستم‌های تیتراسیون و حسگرهای مادون قرمز، در این بخش توصیف شده‌اند.
8. روش آزمون (Test Method)
دو روش برای اندازه‌گیری تجزیه‌پذیری ارائه شده است:
- روش A – تیتراسیون دستی: در این روش، CO₂ تولیدشده با هیدروکسید باریم واکنش داده و رسوب کربنات باریم تشکیل می‌دهد. سپس مقدار CO₂ تولیدشده از طریق تیتراسیون باقی‌مانده هیدروکسید باریم با اسید کلریدریک محاسبه می‌شود.
- روش B – سنجش مادون قرمز (IR): در این روش، CO₂ تولیدشده به‌صورت مستقیم و پیوسته با استفاده از حسگرهای مادون قرمز اندازه‌گیری می‌شود. این روش امکان پایش هم‌زمان چند نمونه را فراهم می‌کند و دقت بالاتری دارد.
9. محاسبه نتایج (Calculation of Results)
در این بخش، روش‌های محاسبه درصد تجزیه‌پذیری بر اساس داده‌های به‌دست‌آمده از آزمایش‌ها توضیح داده شده است.
10. گزارش نتایج (Test Report)
نحوه تهیه گزارش نهایی آزمایش، شامل اطلاعات مربوط به نمونه‌ها، شرایط آزمایش، نتایج به‌دست‌آمده و هرگونه مشاهده خاص، در این بخش بیان شده است.
پیوست‌ها (Annexes)
- پیوست A: جزئیات روش A، شامل نمودارها و تصاویر تجهیزات مورد استفاده.
- پیوست B: جزئیات روش B، شامل نمودارها و تصاویر تجهیزات مورد استفاده.
- پیوست C: مقایسه تجزیه‌پذیری با استفاده از منابع مختلف Inoculum، مانند فاضلاب دباغی‌خانه و فاضلاب شهری.
جهت مشاوره برای اخذ گواهینامه های ایزو با ایران گواه در تماس باشید.
