ایزو 20140-1 یا استاندارد ISO 20140-1:2019 با عنوان «سیستم‌های اتوماسیون و یکپارچه‌سازی — ارزیابی بهره‌وری انرژی و عوامل دیگر سیستم‌های تولیدی که بر محیط زیست تأثیر می‌گذارند — بخش ۱: مرور کلی و اصول عمومی»، چارچوبی برای ارزیابی عملکرد زیست‌محیطی سیستم‌های تولیدی فراهم می‌کند. این استاندارد به ویژه بر بهره‌وری انرژی و سایر عوامل مؤثر بر محیط زیست تمرکز دارد.
اهداف اصلی استاندارد ایزو 20140-1
- ارزیابی بهره‌وری انرژی: بررسی میزان مصرف انرژی و کارایی آن در فرآیندهای تولیدی.
- شناسایی تأثیرات زیست‌محیطی: شامل مصرف منابع، تولید پسماند و انتشار آلاینده‌ها در طول چرخه عمر سیستم‌های تولیدی.
- ارائه اصول عمومی برای ارزیابی: تعیین روش‌ها و معیارهای استاندارد برای سنجش عملکرد زیست‌محیطی.
کاربردهای استاندارد
این استاندارد برای انواع مختلف تولید از جمله تولید گسسته، دسته‌ای و پیوسته قابل استفاده است و می‌تواند در موارد زیر به کار رود:
- مقایسه عملکرد زیست‌محیطی: ارزیابی و مقایسه عملکرد زیست‌محیطی سیستم‌های مختلف تولیدی.
- مطالعات بهبود عملکرد: شناسایی راهکارهایی برای بهبود بهره‌وری انرژی و کاهش تأثیرات منفی زیست‌محیطی.
- تعیین اهداف بهبود: تعیین اهداف مشخص برای بهبود عملکرد زیست‌محیطی در سیستم‌های تولیدی.
- نظارت بر عملیات تولید: پایش و نظارت بر عملیات تولیدی از نظر عملکرد زیست‌محیطی.
مخاطبان هدف
- مدیران زیست‌محیطی: افرادی که مسئول شرایط زیست‌محیطی در سیستم‌های تولیدی هستند.
- مهندسان فرآیند: مهندسانی که فرآیندهای تولیدی را برای هر محصول برنامه‌ریزی می‌کنند.
- طراحان سیستم‌های تولیدی: افرادی که سیستم‌های تولیدی را طراحی و برنامه‌ریزی می‌کنند.
- مهندسان و سرپرستان تولید: افرادی که مسئول تولید محصولات هستند.
بندهای اصلی استاندارد ایزو 20140-1 چیست؟
استاندارد ISO 20140-1:2019 با عنوان «سیستم‌های اتوماسیون و یکپارچه‌سازی — ارزیابی بهره‌وری انرژی و سایر عوامل تأثیرگذار بر محیط زیست در سیستم‌های تولیدی — بخش ۱: مرور کلی و اصول عمومی»، چارچوبی برای ارزیابی عملکرد زیست‌محیطی سیستم‌های تولیدی فراهم می‌کند. این استاندارد به ویژه بر بهره‌وری انرژی و سایر عوامل مؤثر بر محیط زیست تمرکز دارد.
ساختار و بندهای اصلی استاندارد ISO 20140-1:2019
استاندارد ISO 20140-1 شامل بخش‌های زیر است:
- دامنه کاربرد (Scope): تعیین محدوده استفاده از استاندارد، شامل انواع سیستم‌های تولیدی (گسسته، دسته‌ای و پیوسته) و بخش‌هایی از چرخه عمر سیستم‌های تولیدی که در ارزیابی عملکرد زیست‌محیطی مورد توجه قرار می‌گیرند.
- مراجع الزامی (Normative References): فهرستی از اسناد و استانداردهای مرتبط که برای درک و اجرای صحیح این استاندارد ضروری هستند.
- اصطلاحات و تعاریف (Terms and Definitions): تعریف مفاهیم کلیدی مورد استفاده در استاندارد، مانند «بهره‌وری انرژی»، «تأثیرات زیست‌محیطی» و «چرخه عمر سیستم تولیدی».
- ارزیابی عملکرد زیست‌محیطی سیستم‌های تولیدی (Environmental Performance Evaluation of Manufacturing Systems):
- 4.1 مراحل چرخه عمر سیستم تولیدی و چرخه عمر محصول: بررسی ارتباط بین مراحل مختلف چرخه عمر سیستم تولیدی (مانند طراحی، بهره‌برداری و بازنشستگی) و تأثیرات زیست‌محیطی آن‌ها.
- 4.2 مراحل چرخه عمر سیستم تولیدی و تأثیرات زیست‌محیطی آن‌ها: تحلیل تأثیرات زیست‌محیطی مرتبط با هر مرحله از چرخه عمر سیستم تولیدی.
- الزامات برای ارزیابی عملکرد زیست‌محیطی (Requirements for Environmental Performance Evaluation): ارائه اصول و الزامات کلی برای انجام ارزیابی عملکرد زیست‌محیطی، شامل معیارها و روش‌های اندازه‌گیری.
- ضمیمه A (اطلاعاتی) – موارد استفاده از ISO 20140 (Annex A – Informative): ارائه مثال‌ها و سناریوهای کاربردی برای استفاده از استاندارد در محیط‌های مختلف تولیدی.
- کتابشناسی (Bibliography): فهرستی از منابع و مراجع اضافی برای مطالعه بیشتر در زمینه ارزیابی عملکرد زیست‌محیطی و بهره‌وری انرژی در سیستم‌های تولیدی.
چگونگی انطباق با استاندارد ایزو 20140-1
برای انطباق با استاندارد ISO 20140-1:2019، که به ارزیابی بهره‌وری انرژی و سایر عوامل زیست‌محیطی در سیستم‌های تولیدی می‌پردازد، می‌توانید مراحل زیر را دنبال کنید:
1. آشنایی با الزامات استاندارد
ابتدا باید با مفاهیم کلیدی و الزامات استاندارد آشنا شوید. این شامل درک تعاریف مرتبط با بهره‌وری انرژی، تأثیرات زیست‌محیطی و مراحل چرخه عمر سیستم‌های تولیدی است.
2. تحلیل وضعیت فعلی
وضعیت فعلی سیستم تولیدی خود را از نظر مصرف انرژی، تولید پسماند و سایر تأثیرات زیست‌محیطی بررسی کنید. این تحلیل به شناسایی نقاط قوت و ضعف کمک می‌کند.
3. تعیین شاخص‌های عملکرد زیست‌محیطی
شاخص‌های کلیدی برای ارزیابی عملکرد زیست‌محیطی را تعیین کنید. این شاخص‌ها باید قابل اندازه‌گیری و مرتبط با اهداف سازمان باشند.
4. پیاده‌سازی فرآیندهای بهبود
بر اساس تحلیل‌های انجام‌شده، اقدامات بهبود را برنامه‌ریزی و اجرا کنید. این ممکن است شامل بهینه‌سازی فرآیندها، ارتقاء تجهیزات یا آموزش کارکنان باشد.
5. پایش و ارزیابی مستمر
عملکرد زیست‌محیطی سیستم را به‌صورت مستمر پایش کنید و نتایج را با شاخص‌های تعیین‌شده مقایسه کنید. این ارزیابی به شناسایی پیشرفت‌ها و نیازهای بهبود بیشتر کمک می‌کند.
6. مستندسازی و گزارش‌دهی
تمامی اقدامات، تحلیل‌ها و نتایج را مستندسازی کنید. این مستندات برای ارزیابی‌های داخلی و خارجی و همچنین برای بهبود مستمر فرآیندها مفید هستند.
جهت مشاوره برای اخذ گواهینامه های ایزو با ایران گواه در تماس باشید.
