استاندارد ایزو 38200 یا ISO 38200:2018 نخستین استاندارد بین‌المللی «زنجیره تأمین (Chain of Custody)» برای چوب، فرآورده‌های چوبی، چوب پنبه، بامبو و سایر مواد لیگنینی است. این سند که در اکتبر ۲۰۱۸ توسط کمیته ISO/PC 287 منتشر شد، چارچوبی یکنواخت برای ردیابی منشأ قانونی، پایدار و بازیافتی مواد در سراسر زنجیره—from forest-gate تا مشتری—فراهم می‌کند. شرکت‌های تولیدکننده مبلمان، کاغذ، بسته‌بندی و مصالح ساختمانی با اجرای آن می‌توانند الزامات مقرراتی نظیر مقررات چوب اتحادیه اروپا (EUTR) و دستورالعمل ضدجنگل‌زدایی جدید اتحادیه (EUDR) را برآورده کرده و اعتماد بازارهای جهانی را جلب کنند.
معرفی استاندارد ایزو 38200
حوزه شمول: ردیابی چوب، فرآورده‌های چوبی، چوب‌پنبه و مواد لیگنینی غیرچوبی (مثل بامبو) در تمام مراحل «دریافت، انبار، تولید، فروش و حمل»
زمان انتشار و وضعیت: نسخه نخست در ۳۱ اکتبر ۲۰۱۸ منتشر و تاکنون معتبر است.
غیرقابل اجرا برای جنگل‌داری: استاندارد صرفاً بر جریان محصول در زنجیره تمرکز دارد و برای مدیریت جنگل کاربرد ندارد.
مفاهیم کلیدی و دامنه کاربرد
| اصطلاح | تعریف |
|---|---|
| Chain of Custody | فرایندی برای انتقال و کنترل اطلاعات مرتبط با مواد در طول زنجیره تأمین |
| دسته‌بندی مواد ورودی | «تأیید شده»، «مشخص»، «گواهی‌شده» یا «بازیافتی» که هر کدام شرط و مدارک مخصوص دارند |
الزامات اصلی استاندارد
تعهد مدیریت و نقش‌ها (بند ۵)، از جمله ممیزی داخلی دوره‌ای.
سیستم «بررسی موشکافانه» (Due Diligence) برای ارزیابی ریسک‌های قانونی و زیست‌محیطی منابع (بند ۷).
روش‌های کنترل زنجیره:
- جداسازی فیزیکی
- روش درصدی (تک-نوبت یا میانگین متحرک)
- روش اعتباری (Credit).
اظهارنامه محصول و ممنوعیت ادعاهای بی‌پایه: فقط وقتی مدارک پشتیبان موجود باشد می‌توان برچسب یا ادعای «مشخص» درج کرد.
نسبت ISO 38200 با FSC و PEFC
ISO 38200 یک چارچوب عمومی است که می‌تواند به عنوان زبان مشترک برای طرح‌های خصوصی مانند FSC و PEFC به‌کار رود.
مزایا نسبت به برخی طرح‌های خصوصی: نبود حق‌امتیاز لوگو و امکان ادعاهای سفارشی درباره خاستگاه یا انرژی مصرفی محصول.
با این حال در بازاری که صَراحتاً گواهی FSC/PEFC مطالبه می‌شود، ISO 38200 جایگزین کامل محسوب نمی‌شود.
مراحل پیاده‌سازی و صدور گواهینامه
ارزیابی شکاف (Gap Analysis) در برابر بندهای استاندارد.
نگارش رویه‌های CoC، آموزش کارکنان، استقرار سامانه رهگیری دیجیتال یا کاغذی.
ممیزی شخص ثالث توسط نهادهای گواهی مستقل؛ مثال: گروه EGGER در ۲۰۱۹ تمام سایت‌های خود را با موفقیت گواهی کرد.
صدور گواهی سه‌ساله با ممیزی مراقبتی سالانه.
مزایا و کاربرد برای کسب‌وکار
انطباق قانونی: پاسخ‌گویی به EUTR، Lacey Act و مقررات .
دسترسی به بازار و مزیت رقابتی: مطالعات میدانی نشان می‌دهد اجرای استاندارد ایزو 38200 همراه با FSC/PEFC بر عملکرد مالی و تصویر برند صنایع چوب اندونزی تأثیر مثبت گذاشته است.
یکپارچگی با سیستم‌های مدیریت ISO 9001/14001/45001 و کاهش هزینه‌های ممیزی چندگانه.
کاهش ریسک منابع غیرقانونی: استاندارد رویکرد «ارزیابی و کاهش ریسک» را الزام می‌کند و بدین ترتیب احتمال ورود چوب غیرمجاز به زنجیره را کم می‌کند.
چالش‌ها و محدودیت‌های استاندارد ایزو 38200
هزینه و پیچیدگی پیاده‌سازی برای SMEها، به‌ویژه در زنجیره‌های چندمحصولی.
تداخل با گواهی‌های موجود: در برخی بازارها همچنان برچسب FSC/PEFC ترجیح داده می‌شود، لذا ممکن است شرکت مجبور به نگه‌داشت دو سیستم موازی شود.
جمع‌بندی استاندارد ایزو 38200
استاندارد ایزو 38200 ابزاری نظام‌مند برای رهگیری قانونی و پایدار محصولات چوب‌بنیان است. با اجرای آن، سازمان‌ها نه‌تنها ریسک‌های حقوقی خود را مدیریت می‌کنند، بلکه پیام روشنی از مسئولیت‌پذیری زیست‌محیطی به بازار مخابره می‌کنند. برای شرکت‌های فعال در اروپا به‌خصوص پس از اجرایی‌شدن مقررات EUDR، این استاندارد می‌تواند مزیت رقابتی و پاسخی اثربخش به دغدغه مصرف‌کنندگان درباره منشأ چوب باشد. با تشکر از شما که این مقاله از مرکز مشاوره ایران گواه را مطالعه کردید. اگر سوالی درباره استاندارد ایزو 38200 دارید و یا نیاز به اطلاعات تکمیلی دارید در بخش نظرات با ما در ارتباط باشید.
جهت دریافت مشاوره رایگان و اخذ گواهینامه های ایزو می توانید با مرکز مشاوره ایران گواه در تماس باشید.
