استاندارد VDI 6022 «سیستم‌ها و دستگاه‌های تهویه مطبوع» راهنمای بهداشتِ «سیستم‌ها و دستگاه‌های تهویه و تهویه مطبوع» (HVAC) است که توسط انجمن مهندسان آلمان (VDI) منتشر می‌شود. هدفش این است که کیفیت هوای داخل (IAQ) و بهداشت سیستم‌های تهویه تضمین شود؛ مخصوصاً در اماکن اداری، آموزشی، درمانی، تجاری و… .
برای برآورد هزینه/زمان و رزرو Hygiene Inspection همین حالا فرم درخواست ایزو را تکمیل کنید یا راهنمای اخذ گواهینامه ایزو را ببینید.
اهم نکاتِ الزامی/توصیه‌ای در این راهنما:
- طراحی و ساخت: دسترسی مناسب برای بازرسی/نظافت، شیب و تخلیه صحیح سینی تقطیر، آب‌بند تله بخار، جلوگیری از نقاط راکد، انتخاب متریال مقاوم به رشد میکروبی.
- فیلتراسیون و بهره‌برداری: انتخاب صحیح کلاس فیلتر (بر اساس EN ISO 16890)، تعویض به‌موقع، آب‌بندی.
- رطوبت‌زن‌ها و آب: تصفیه/کنترل زیستی، جلوگیری از آئروسل آلوده، مدیریت رسوب و بیوفیلم.
- نگهداری و بهداشت: برنامه نظافت و سرویس دوره‌ای، نمونه‌برداری میکروبی در صورت لزوم، ثبت و مستندسازی.
- صلاحیت نیروی انسانی: الزام آموزش‌های بهداشتی ویژه (دسته A و B).
نکته: VDI 6022 «استاندارد اجباری دولتی» نیست، اما در اروپا آداب حرفه‌ای پذیرفته‌شده (Best Practice) است و در مناقصات/ممیزی‌ها به‌عنوان معیار انطباق استفاده می‌شود.
انواع «گواهینامه»های مرتبط با استاندارد VDI 6022
۱) گواهی آموزش فردی (متداول‌ترین):
- دسته A: برای مهندسان/ناظران بهداشت سیستم (طراح، ناظر، مسئول بهداشت HVAC). محتوای عمیق‌تر + آزمون.
- دسته B: برای تکنسین‌های بهره‌برداری/تعمیرونگهداری.
- (برخی برگزارکنندگان دسته C برای نیروهای نظافت ارائه می‌کنند.)
برای دوره‌ها و مدرک‌های فردی مرتبط، صفحه گواهینامه‌های آموزشی را ببینید.
۲) گواهی/گزارش انطباق سیستم:
بازرسی بهداشتی (Hygiene Inspection) از یک سایت/دستگاه HVAC توسط فرد دارای آموزش دسته A یا نهاد ثالث (مثلاً TÜV). نتیجه معمولاً یک گزارش رسمی با فهرست عدم‌انطباق‌ها و در صورت رفع آن‌ها، تأیید انطباق با VDI 6022 است.
۳) تأییدیه‌های محصول/مواد (کم‌کاربردتر):
مثلاً تست قابلیت رشد میکروبی مواد داخلی واحد هواساز، یا کارایی فیلتراسیون بر مبنای الزامات مرتبط با VDI 6022.
چگونه گواهینامه (انطباق) بگیریم؟
مرحله ۱ — ارزیابی فاصله (Gap Assessment):
نقشه‌ها، شماتیک‌های HVAC، دیتاشیت فیلترها/کویل‌ها/رطوبت‌زن، برنامه PM، سوابق تعویض فیلتر، دستورالعمل‌های نظافت، نتایج گذشته نمونه‌برداری و… را جمع کنید و با الزامات استاندارد VDI 6022 تطبیق دهید.
مرحله ۲ — آموزش و شایستگی تیم:
- حداقل یک نفر از تیم فنی را در استاندارد VDI 6022 دسته A و تکنسین‌ها را در دسته B آموزش دهید (دوره + آزمون → گواهی فردی).
- از برگزارکنندگان معتبر (دانشگاه‌ها/انجمن‌ها/مراکز آزمون و بازرسی مثل TÜV، DEKRA و…) استفاده کنید.
راهنمای دوره‌ها در گواهینامه‌های آموزشی.
مرحله ۳ — رفع عدم‌انطباق‌ها و استقرار برنامه بهداشت:
- اصلاحات طراحی/نصب (اگر لازم است)، تهیه Hygiene Plan شامل: چک‌لیست سرویس، فرکانس نظافت، روش تعویض فیلتر، کنترل رطوبت‌زن، مدیریت کندانس، ثبت سوابق، و معیارهای اقدام اصلاحی.
- در صورت وجود رطوبت‌زن/کولینگ‌تاور، برنامه کنترل زیستی و مدیریت رسوب/لیژیونلا را به‌روز کنید.
مرحله ۴ — بازرسی بهداشتی رسمی (Hygiene Inspection):
توسط فرد دارای گواهی A یا مرجع ثالث انجام می‌شود: بازدید چشمی، کنترل مدارک، اندازه‌گیری‌های میدانی (دما/رطوبت/دبی)، بررسی فیلتراسیون/نشتی‌ها، وضعیت سینی تقطیر/تله بخار، و در صورت نیاز نمونه‌برداری میکروبی (قارچ/باکتری). برای رزرو بازرسی، فرم درخواست ایزو را ارسال کنید.
- پس از رفع Findings، گواهی/گزارش انطباق با VDI 6022 برای سیستم صادر می‌شود.
مرحله ۵ — پایش دوره‌ای:
بازرسی‌های تناوبی بر اساس نوع سیستم و شرایط بهره‌برداری (برای سیستم‌های دارای رطوبت‌زن معمولاً فواصل کوتاه‌تر از سیستم‌های خشک). برنامه سرویس، نظافت و آموزش‌های تمدیدی را حفظ کنید. برای هم‌راستاسازی PM با اهداف انرژی، مقاله ISO 50001 و نگهداری پیشگیرانه HVAC را بخوانید.
مدارک و شواهدی که معمولاً نیاز است
- نقشه‌ها/As-Built، فهرست تجهیزات و فیلترها، دستورالعمل بهره‌برداری و PM.
- سوابق سرویس، تعویض فیلتر، شست‌وشو و گندزدایی رطوبت‌زن/کویل‌ها/سینی‌ها.
- نتایج نمونه‌برداری (در صورت انجام)، گزارش‌های قبلی بازرسی.
- Hygiene Plan، چک‌لیست‌ها و رویه‌های مدون (SOP).
- گواهی‌های آموزش VDI 6022 دسته A/B پرسنل مرتبط.
هزینه و زمان‌برآورد (واقع‌بینانه)
به محل پروژه، تعداد واحدها، وجود رطوبت‌زن/کولینگ‌تاور، میزان اصلاحات لازم و اینکه فقط «آموزش فردی» می‌خواهید یا «تأیید انطباق سیستم»، وابسته است. معمولاً:
- آموزش: جداگانه قیمت‌گذاری می‌شود (دسته A از دسته B گران‌تر است).
- بازرسی/گواهی سیستم: به ازای هر سایت/AHU برآورد می‌شود.
بهترین کار، دریافت پیش‌فاکتور از ۲–۳ برگزارکننده معتبر است.
چند نکته کلیدی برای قبولی سریع‌تر
- قبل از بازرسی، نشتی‌های هوا و آب‌بندی پلنیوم‌ها/درگاه‌های بازدید را رفع کنید.
- سینی تقطیر باید شیب مناسب، سطح تمیز و تخلیه مؤثر داشته باشد.
- تله بخار خشک نباشد؛ آب‌بند صحیح برای جلوگیری از بوی بد/ورود هوا.
- کلاس و وضعیت فیلترها را کنترل و سوابق تعویض را تکمیل کنید.
- برای رطوبت‌زن‌ها: کیفیت آب، گندزدایی، جلوگیری از آئروسل آلوده را مستند کنید.
- برچسب‌گذاری مسیرها/دریچه‌های بازدید و تکمیل چک‌لیست‌های روزمره را جدی بگیرید.
