نمودار فرایند عملیات یا OPC (Operation Process Chart)، بهترین روش برای سازماندهی و نظم‌دهی به اطلاعات است، که بازماندن اطلاعات جمع‌آوری‌شده را به‌صورت مرتب و مفهومی امکان‌پذیر می‌سازد. در این روش، اطلاعات مرتبط را در قالب چارت و نمودار تحلیل می‌کنیم و درنهایت تصمیم‌گیری‌های لازم درباره تغییر یا عدم تغییر آن‌ها را انجام می‌دهیم. این نمودارها به همراه FPC (Flow Process Chart) ارتباط دارند و با هم سیستمی جامع از تصاویری برای فرایند تولید ایجاد می‌کنند.

به کمک نمودار OPC می‌توانیم هر فرایند تولیدی را به‌صورت یک نمایش بصری تصویری بهتر و روشن‌تر نشان دهیم. این نمودارها شامل ترتیب اجرایی مراحل فرایند، تجهیزات مورد استفاده و دیگر فعالیت‌ها از جمله جابجایی، انبار‌داری، کنترل کیفیت و غیره می‌شوند.

نمودار فرایند عملیات یا OPC، نحوه اجرای مراحل فرایند و ترتیب انجام عملکردها، بازرسی‌ها و ذخیره‌سازی‌های مختلف را به‌صورت متوالی برای تمام اجزای موجود در یک محصول یا مجموعه نشان می‌دهد. از این نمودار به‌طور گسترده‌ای در صنایع مختلف از جمله مهندسی، خدماتی و تولیدی استفاده می‌شود.

با استفاده از نمودار OPC، تاخیرها و پیش‌روی‌های انجام شده در فرایند ساخت و مونتاژ نیز مشخص می‌شود. این نمودار با ترکیب جدول فرایند عملیات و نمودار مونتاژ، یک تصویر کامل و جامع از فرایند عملیاتی را ارائه می‌دهد. با این ابزار، ارتقاء کیفیت و بهبود فرایندها به‌صورت مداوم ممکن می‌گردد و از طریق شناخت بهتر و دقیق‌تر مراحل، بهینه‌سازی و افزایش بهره‌وری میسر می‌شود.

بررسی اجمالی نمودار فرایند عملیات (OPC)

نمودار فرایند عملیات یا OPC در واقع مستندی است که مراحل تولید و فرایندها را به صورت جمع‌آوری‌شده و منظم نشان می‌دهد. این نمودار به‌صورت یک نمودار درختی تهیه می‌شود و اطلاعاتی را فراهم می‌کند که نحوه ساخت و تشکیل هر محصول را به‌خوبی نمایان می‌سازد و مراحلی که از ابتدا تا انتها پشت سر گذاشته می‌شود را نمایش می‌دهد.

در نمودار فرایند عملیات از خطوط عمودی و افقی بهره می‌بریم که نشان‌دهنده جریان کلی فرایند می‌شوند. خطوط عمودی زمانی به‌کار می‌روند که می‌خواهیم قطعات جدید را به جریان تولید اضافه کنیم و این جریان را نمایش دهیم. اگر محصول از تعدادی قطعه تشکیل شده باشد، قطعات اصلی را در سمت راست و قطعات فرعی را در سمت چپ قرار می‌دهیم.

برای بررسی فرایند، ابتدا نمودار را شماره‌گذاری می‌کنیم و این شماره‌گذاری را از بالا به پایین انجام می‌دهیم. در بالای نمودار، نام نمودار، شماره نمودار، شماره قطعه، شماره کارگاه، روش پیشنهادی، تهیه‌کننده، تاییدکننده و تاریخ رسم نمودار را ذکر می‌کنیم.

مراحل رسم نمودار OPC به شرح زیر است:

۱- نوع فرایند یا قطعه و کارش را به‌دقت مشخص می‌کنیم.

۲- عملیات و بازرسی‌ها را فهرست‌بندی می‌کنیم و توصیف آن‌ها را در جدول فرایند عملیات قید می‌کنیم.

۳- از سمت راست و از گوشه بالایی نمودار آن را شروع به رسم می‌کنیم. ابتدا قطعه اصلی را با خط افقی وارد فرایند تولید می‌کنیم و مشخصات آن را نمایش می‌دهیم.

۴- چگونگی انجام عملیات روی قطعه اصلی را با توجه به مراحل آن، در سمت راست هر شکل، با خط عمودی مشخص می‌کنیم و به ترتیب جریان کلی فرایند آن‌ها را شماره‌گذاری می‌کنیم.

۵- سپس عملیات روی قطعه اصلی را ادامه می‌دهیم تا قطعه‌های فرعی به‌آن ملحق شوند. اتصال قطعه‌های فرعی را با رسم خط افقی از سمت چپ به‌راست که خط عمودی را قطع می‌کند نمایش می‌دهیم و عملیات‌ها را به‌ترتیب جریان کلی فرایند شماره‌گذاری می‌کنیم.

تا حد امکان در نمودار OPC باید از تداخل خطوط افقی (نماینده مواد) و عمودی (نماینده جریان) خودداری کنیم. اما در برخی نمودارهای پیچیده، این امر گاهی جلوگیری‌پذیر نیست. در این صورت، خطوط افقی را به شکلی که از روی خطوط عمودی عبور می‌کنند نمایش می‌دهیم.

کاربرد نمودار فرایند عملیات یا OPC

نمودار فرایند عملیات یا OPC، روش اجرای کارها و فرآیندها را به صورت واضح و مفهومی نمایش می‌دهد و هر فرد مسئول می‌تواند به‌منظور انجام کارها وظایف خود را بر اساس این نمودار انجام دهد. از OPC به‌عنوان یک منبع ارزشمند برای تحلیل و بررسی داده‌ها و شناسایی الگوها و نقاط ضعف استفاده می‌شود.

در این نمودار، تمام عملیات و فعالیت‌هایی که بر روی هر بخش یا قطعه در هنگام تولید انجام می‌شوند، با رسم خط افقی از سمت چپ به‌راست که خط عمودی را قطع می‌کند، نشان داده می‌شود. ترتیب انجام این عملیات‌ها باید به‌دقت گزارش شود و تمام جریان‌های کلی فرایند به‌صورت شماره‌گذاری یا کدبندی مشخص می‌شوند.

تحلیل نمودار فرایند عملیات یا OPC، به‌صورت پرسش و پاسخ انجام می‌شود. به عبارت دیگر، ما موارد زیر را تحت ذره‌بین قرار می‌دهیم:

1. چگونه طراحی قطعات، ماشین‌آلات و کارخانه‌ها است؟
2. نوع فرآیندها و هدف عملیات به چه صورتی است؟
3. شرایط کاری چگونه تعیین می‌شوند؟
4. تأثیر این عملیات‌ها بر فاکتورهای کیفیت و هزینه‌ها چگونه است؟

تمام این موارد باید به‌صورت دقیق در نمودار اولیه جا گیرند و درنهایت با تحلیل‌ها و اصلاحات لازم، بهبود و بهینه‌سازی فرآیندها را انجام دهیم.

همچنین، نمودار فرایند جریان یا FPC که پیشتر به‌صورت جامع مورد بررسی قرار گرفته، به طور خلاصه نیز مطرح می‌شود. این نمودار نیز به‌مانند نمودار فرایند عملیات یا OPC، نحوه انجام فرآیند را تجزیه‌وتحلیل می‌کند و جریان کار را به صورت ساده و فهم‌آسان برای ما نمایش می‌دهد. تفاوت این دو نمودار در پوشش داده شده آیتم‌ها است؛ نمودار FPC به‌صورت جامع‌تر و شامل ۵ آیتم اصلی عمل می‌کند.

تفاوت نمودار فرایند عملیات یا OPC و نمودار فرایند جریان یا FPC

نمودار فرایند جریان علاوه بر عملیات و بازرسی، سه بخش دیگر شامل حمل‌ونقل، انبار و تاخیرات نیز دارد که این تفاوت‌ها در زیر به‌صورت خلاصه معرفی می‌شوند:

عملیات:
نمودار فرایند عملیات یا OPC عملیات را با استفاده از دایره‌ها نشان می‌دهد. عملیات به مجموعه تغییرات فیزیکی و شیمیایی اطلاق می‌شود که در مواد و فرآیندهای اولیه به‌وجود می‌آید.

بازرسی:
نمودار FPC، علاوه بر عملیات، بازرسی را نیز مشمول می‌کند. بازرسی به ارزیابی و تطابق فرایندها با استانداردهای مشخص می‌پردازد. این بازرسی به‌صورت کیفی و کمی انجام می‌شود و با مربع نشان داده می‌شود.

بازرسی کمی:
در نمودار FPC بازرسی کمی به‌وسیله اعداد و ارقام بیان می‌شود و میزان تطابق با استانداردها به‌صورت عددی بررسی می‌شود.

بازرسی کیفی:
بازرسی کیفی نیز در نمودار FPC جزء عملیات بازرسی است که به‌صورت چشمی و کیفیت کار انجام می‌شود.

انبار:
نمودار FPC، به‌علاوه عملیات و بازرسی، بخش انبار را نیز شامل می‌شود. انبار به محل مشخصی برای نگهداری قطعات و کالاها اطلاق می‌شود و در نمودار با علامت مثلث نمایش داده می‌شود.

تاخیرات:
نمودار FPC همچنین تاخیرات را نیز به‌صورت مجزا نشان می‌دهد. تاخیرات هنگامی‌ رخ می‌دهند که نتوانیم عملیات و بازرسی‌ها را به‌صورت فوری انجام دهیم. این تاخیرات با علامت “D” نمایش داده می‌شوند.

حمل‌ونقل:
نمودار FPC، حمل‌ونقل قطعات و کالاها را نیز جداگانه نمایش می‌دهد؛ به شرطی که جزء عملیات یا بازرسی نباشند. حمل‌ونقل با فلش نشان داده می‌شود.

همچنین، دو نمودار OPC و FPC چگونگی فرآیند را با تجزیه‌وتحلیل و طبقه‌بندی اطلاعات گردآوری‌شده، به صورت جامع و دقیق نمایش می‌دهند. این نمودارها با ارائه بهترین روش برای انجام کار، بهبود و بهینه‌سازی فرآیندها را ممکن می‌سازند.

مزایای نمودار فرایند عملیات یا OPC

نمودار فرایند عملیات یا OPC از جمله ابزارهای مهمی است که به بهبود کلی روند کار در سازمان‌ها کمک می‌کند و برخی از مزایا و اهمیت‌های آن را در زیر برشمرده‌ایم:

1. ساده‌سازی عملیات: نمودار فرایند عملیات با نشان دادن تمام مراحل تولید یک محصول به‌صورت ساده و قابل فهم، به کارکنان کمک می‌کند که فرآیندهای کاری را بهتر درک و اجرا کنند.
2. ساده‌سازی بازرسی: با استفاده از OPC، فعالیت‌ها و بازرسی‌های مورد نیاز به‌صورت واضح و دقیق مشخص می‌شود که به بهبود کیفیت محصولات و خدمات کمک می‌کند.
3. کاهش مسافت جابه‌جا شده محصولات و نیروی کار: با توضیح دقیق مراحل تولید در نمودار OPC، مسافت‌های زیادی که ممکن است محصولات برای انجام عملیات‌ها و بازرسی‌ها طی کنند کاهش می‌یابد.
4. کاهش زمان انتظار: با روشن شدن توالی و زمانبندی فرآیندها، زمان انتظار برای انجام هر عملیات کاهش می‌یابد و تولید به صورت موثرتری انجام می‌شود.
5. کاهش دوره‌های ذخیره‌سازی موقت: با داشتن تصویر کلی از فرآیند تولید در نمودار OPC، نیاز به ذخیره‌سازی موقت محصولات در جاهای مختلف کاهش می‌یابد و به‌عنوان نتیجه هزینه‌ها کاهش می‌یابند.
6. کمک به تعیین توالی مونتاژ و زمان‌بندی فعالیت‌ها: با توضیح دقیق مراحل فرآیند، توالی مونتاژ و زمان‌بندی فعالیت‌ها به بهترین شکل تعیین می‌شود و بهبود و بهینه‌سازی کار انجام می‌گیرد.

به این ترتیب، نمودار فرایند عملیات یا OPC به‌عنوان یک ابزار قدرتمند و کارآمد می‌تواند برای بهبود و بهینه‌سازی عملکرد و عملیات سازمان‌ها بسیار مفید واقع شود. این نمودار با ارائه تصویری واضح و منطقی از جریان تولید، نقاط ضعف را شناسایی و بهبود عملکرد کلی سازمان‌ها را به‌سادگی ممکن می‌سازد.

اخذ گواهینامه ایزو معتبر

جهت اخذ گواهینامه ایزو معتبر می توانید از طریق پیام رسان WhatsApp با مرکز مشاوره ایران گواه در تماس باشید.