ایزو 10993-7 بخشی از خانوادهٔ ارزیابی زیست‌سازگاری است که به‌طور اختصاصی روی باقیماندههای استریل‌سازی با اتیلن‌اکساید (EO) تمرکز دارد. این استاندارد «حدود مجاز» برای EO و اتیلن کلروهیدرین (ECH) را تعیین می‌کند، روش‌های اندازه‌گیری را توضیح می‌دهد و می‌گوید چطور اثبات کنیم دستگاهی که با EO استریل شده برای بیمار ایمن است. به بیان ساده: اگر با EO استریل می‌کنید، ISO 10993-7 می‌گوید چه مقدار باقیمانده قابل‌قبول است و چگونه آن را بسنجید.
از سوی دیگر، ISO 11135 «کتاب فرایند» استریل‌سازی با EO است: چگونه چرخه را توسعه بدهیم، اعتبارسنجی (IQ/OQ/PQ) کنیم و در تولید روتین تحت‌کنترل نگه داریم؛ حتی دربارهٔ آزادسازی پارامتریک و «انتشار تک‌بچ» (Annex E) هم حرف می‌زند. این استاندارد نمی‌گوید باقیماندهها چقدر باید باشد؛ می‌گوید فرایند استریل‌سازی چطور باید طراحی و پایش شود تا به طور قابل اتکا عمل کند.
و ISO 13485 چارچوب سیستم مدیریت کیفیت (QMS) را می‌دهد: الزام به اعتبارسنجی فرایندهایی که نتیجه‌شان بعداً کامل قابل آزمون نیست (مثل استریل‌سازی)، کنترل تأمین‌کننده/برون‌سپاری، سوابق ردیابی و آزادسازی، و بهبود مستمر. این استاندارد به شما نمی‌گوید دوز یا حد باقیمانده چیست؛ می‌گوید باید سامانه‌ای داشته باشید که فرایند استریل‌سازی و ایمنی محصول را اثبات و نگه‌داری کند.
نیاز به مشاوره دارید؟ با ما تماس بگیرید…
این سه استاندارد چگونه کنار هم می‌نشینند؟
می‌توانید چنین تصویر ذهنی بسازید:
- ISO 13485 = «سیستم»
الزامات مدیریتی و مستندسازی: برنامه‌ریزی، صلاحیت، تغییرات، کنترل تأمین‌کننده، سوابق، CAPA، PMS. - ISO 11135 = «فرایند استریل‌سازی EO»
توسعهٔ چرخه، IQ/OQ/PQ، چیدمان بار، BI/PCD، حدود عملیاتی و آزادسازی پارامتریک/تک‌بچ. - ISO 10993-7 = «ایمنی بیمار بعد از EO»
حدود مجاز EO/ECH بر اساس گروه تماس و زمان مواجهه، روش‌های آزمون و تعیین انطباق؛ به‌علاوه الحاقیهٔ ۲۰۱۹ برای نوزادان و شیرخواران.
ارگان‌های مقرراتی مانند FDA هم همین مثلث را به رسمیت می‌شناسند و هر سه را در پایگاه «استانداردهای اجماعی مورد شناسایی» فهرست کرده‌اند؛ پس اتکا به این ترکیب در پرونده‌های فنی مسیری پذیرفته‌شده است.
جریان کار پیشنهادی (از طراحی تا آزادسازی)
۱) طراحی و اعتبارسنجی فرایند EO (ISO 11135)
محصول/بسته‌بندی و «بدترین‌نقطه»ها را بشناسید، PCD/BI تعریف کنید و چرخهٔ کاندید را با IQ/OQ/PQ معتبر کنید. همه چیز باید مستند و دوباره‌تولیدپذیر باشد.
۲) اندازه‌گیری و کنترل باقیماندهها (ISO 10993-7)
پس از استریلیزاسیون و هوازدایی، نمونه‌گیری و آزمون انجام دهید تا نشان دهید EO/ECH زیر حدود مجاز هستند (حدود براساس نوع تماس و مدت مواجهه تعریف شده‌اند؛ برای نوزادان/شیرخواران Amendment 1:2019 صراحت دارد). برنامهٔ آزمون و تناوب آن باید ریسک‌محور و منطبق با محصول باشد.
۳) آزادسازی بچ و نگه‌داری شواهد (ISO 13485 + 11135)
اگر آزادسازی پارامتریک می‌کنید، نشان دهید پارامترهای چرخه در محدودهٔ معتبر بوده‌اند و سوابق دما/رطوبت/غلظت/زمان کامل است؛ سپس گزارش آزمون باقیماندهها را بایگانی کنید. این‌ها ورودی ممیزی داخلی/خارجی و بازنگری مدیریت هستند.
۴) کنترل تغییر و پایش پس از عرضه (ISO 13485)
هر تغییر در مواد، بسته‌بندی، چیدمان بار، شرایط هوازدایی یا پیمانکار استریلیزاسیون باید از منظر تأثیر بر چرخه و باقیماندهها ارزیابی شود؛ در صورت نیاز، بازاعتبارسنجی و به‌روزرسانی طرح آزمون 10993-7 انجام دهید.
مسئولیت‌ها به زبان ساده
- کیفیت/QMS (ISO 13485): حاکمیت روش‌ها، برنامه ممیزی داخلی (ISO 19011)، مدیریت تغییر، CAPA، PMS؛ اطمینان از صلاحیت پیمانکار استریلیزاسیون و پذیرش نتایج.
- مهندسی/فرایند (ISO 11135): طراحی چرخه، PCD/BI، IQ/OQ/PQ، حدود پذیرش، طرح آزادسازی.
- ارزیابی زیستی/آزمایشگاه (ISO 10993-7): برنامه نمونه‌گیری، روش آزمون EO/ECH، تفسیر نتایج بر اساس گروه تماس/مدت مواجهه، و پیشنهاد هوازدایی تکمیلی در صورت لزوم.
پرسش‌های پرتکرار
آیا ISO 11135 خودش حد مجاز باقیماندهها را می‌دهد؟
خیر. 11135 روی اعتبارسنجی و کنترل فرایند تمرکز دارد. حدود مجاز و روش اندازه‌گیری در 10993-7 آمده است.
با Amendment 1:2019 چه چیزی تغییر کرد؟
این الحاقیه کاربرد حدود مجاز برای نوزادان و شیرخواران را روشن کرد؛ بنابراین در دستگاه‌های مرتبط با این گروه‌های سنی باید به محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌تر توجه شود.
FDA این‌ها را قبول دارد؟
بله؛ دیتابیس استانداردهای مورد شناسایی FDA، هم ISO 10993-7 (با تصحیح فنی و Amendment 1:2019) و هم ISO 11135:2014 را فهرست کرده و برای 13485 نیز مسیر هم‌ترازی QMSR در 2024 اعلام شده است.
جدول نگاشت «الزام → سند/شاهد»
| موضوع | استاندارد مرجع | چه چیزی باید ارائه شود |
|---|---|---|
| اعتبارسنجی استریل‌سازی EO | ISO 11135 | برنامه و گزارش‌های IQ/OQ/PQ، تعریف PCD/BI، حدود پذیرش چرخه، در صورت لزوم Annex E (تک‌بچ) |
| آزادسازی پارامتریک | ISO 11135 + ISO 13485 | سوابق کامل پارامترهای چرخه، انحراف‌ها/اقدامات، معیار آزادسازی و امضاهای مجاز |
| حدود مجاز باقیماندهها | ISO 10993-7 | برنامه آزمون، نتایج EO/ECH زیر حد مجاز، تفسیر بر اساس گروه تماس/مدت مواجهه |
| مدیریت تغییر/برون‌سپاری | ISO 13485 | ارزیابی اثر تغییر بر چرخه/باقیماندهها، شواهد صلاحیت پیمانکار استریل‌سازی، به‌روزرسانی ریسک/مدارک |
| شواهد برای رگولاتور | FDA Recognized Standards | استناد به فهرست شناسایی FDA برای 10993-7 و 11135 در پرونده‌های انطباق |
(برای Annex E و آزادسازی تک‌بچ به اصلاحیهٔ ۲۰۱۸ در 11135 رجوع کنید.)
خطاهای رایج و اصلاح سریع
- اتکا به “استریل است پس ایمن است”: استریل بودن به‌تنهایی کافی نیست؛ باید باقیماندهها را طبق 10993-7 نشان دهید که زیر حدود مجازند.
- بی‌توجهی به تغییرات کوچک: تغییر بسته‌بندی/چیدمان بار می‌تواند روی نفوذ EO و هوازدایی اثر بگذارد؛ بازاعتبارسنجی/به‌روزرسانی آزمون باقیماندهها را در نظر بگیرید.
- سوابق ناقص: آزادسازی پارامتریک بدون لاگ پارامترها یا گزارش آزمون باقیمانده، در ممیزی قابل دفاع نیست. 13485 بر سوابق و ردیابی تأکید دارد.
جمع‌بندی ایزو 10993-7 و ارتباط آن با ISO 11135 و ISO 13485
برای دستگاه‌های EO-استریل، ایمنی بیمار با سه ستون اثبات می‌شود:
۱) فرایند معتبر و تحت‌کنترل (ISO 11135)، ۲) باقیماندههای در حد مجاز (ISO 10993-7)، ۳) سامانهٔ مدیریتی که همه‌چیز را مستند و پایش می‌کند (ISO 13485). وقتی این سه کنار هم بنشینند، هم از منظر رگولاتوری (مانند FDA) مسیر هموارتر می‌شود، هم ریسک‌های بالینی/پساازعرشه کاهش می‌یابد. اگر همین امروز می‌خواهید شروع کنید: طرح IQ/OQ/PQ را مرور کنید، برنامه آزمون EO/ECH را با آخرین Amendment 2019 تطبیق دهید، و مطمئن شوید تمام این‌ها در QMS شما جای مشخصی دارند.
فهرست منابع پیشنهادی برای «ISO 10993-7 و ارتباط با ISO 11135 و ISO 13485»
- ISO 10993-7:2008 — Biological evaluation of medical devices — Part 7: Ethylene oxide sterilization residuals. صفحه رسمی استاندارد در وب‌سایت ISO. ISO
- ISO 10993-7:2008/Amd 1:2019 — Applicability of allowable limits for neonates and infants. الحاقیهٔ ۲۰۱۹ درباره حدود مجاز برای نوزادان و شیرخواران. ISO
- ISO 10993-7:2008/Cor 1:2009 — Technical Corrigendum 1. اصلاحیهٔ فنی برای نسخهٔ ۲۰۰۸. ISO
- ISO/FDIS 10993-7 — (Final Draft) Ethylene oxide sterilization residuals. وضعیت نسخهٔ در آستانه انتشار برای Part 7. ISO
- ISO 11135:2014 — Sterilization of health-care products — Ethylene oxide — Requirements for the development, validation and routine control of a sterilization process for medical devices. استاندارد فرایند استریل‌سازی با EO. ISO
- ISO 11135:2014/Amd 1:2018 — Revision of Annex E (Single-batch release). الحاقیهٔ مرتبط با انتشار تک‌بچ. ISO
- ISO/DIS 11135 — Draft under development. صفحه وضعیت نسخهٔ بازنگری‌شدهٔ 11135. ISO
- ISO 13485:2016 — Medical devices — Quality management systems — Requirements for regulatory purposes. صفحه رسمی استاندارد. ISO
- ISO 13485 — Overview page. معرفی و دامنه کاربرد استاندارد 13485 در سایت ISO. ISO
- FDA Recognized Consensus Standards — ISO 11135:2014. فهرست رسمی استانداردهای مورد شناسایی FDA برای استریل‌سازی EO (Extent of Recognition: Complete). FDA Access Data+1
- FDA Recognized Consensus Standards — ISO 10993-7:2008 (incl. Corrigendum 2009 & Amd 1:2019). صفحهٔ شناسایی رسمی FDA برای حدود باقیماندههای EO/ECH. FDA Access Data+2FDA Access Data+2
نیاز به مشاوره دارید؟ با ما تماس بگیرید…
