ISO 45002:2023 یک سند راهنما (غیرقابل صدور گواهینامه) است که قدم‌به‌قدم نشان می‌دهد چگونه الزامات ISO 45001:2018 را در سازمان خود «واقعاً» اجرا کنید—از طراحی سیستم و مشارکت کارکنان تا پایش عملکرد و بهبود مستمر. این راهنما با مدل PDCA هم‌سو است، بندبه‌بندِ ISO 45001 را با مثال‌های واقعی باز می‌کند و تأکید می‌کند که هدف آن تفسیر الزام نیست، بلکه ارائه‌ی چگونگی اجراست.
یک برداشت سریع: 45001 می‌گوید «چه چیزی باید انجام شود»، 45002 نشان می‌دهد «چطور انجامش بدهید». پیش‌نویس‌ها و اسلایدهای رسمی کمیته ISO/TC 283 نیز از ابتدا مأموریت 45002 را «ارائه‌ی مثال‌های واقعی و راهکارهای عملی» بیان کرده‌اند.
نیاز به مشاوره دارید؟ با ما تماس بگیرید…
- چه سازمان‌هایی به ایزو 45002 نیاز دارند؟
- تفاوت ISO 45001 و ISO 45002 (در یک نگاه)
- نقشه‌راه ۸ مرحله‌ای اجرای ISO 45001 با تکیه بر ISO 45002
- نگاشت بندبه‌بند: ISO 45001 → توصیه‌های اجرایی در ISO 45002
- هم‌نشینی با استانداردهای مکمل
- چک‌لیست حداقلیِ شواهد برای ممیزی (الهام از ایزو 45002)
- پرسش‌های پرتکرار (FAQ)
- فهرست منابع معتبر
چه سازمان‌هایی به ایزو 45002 نیاز دارند؟
- شرکت‌هایی که گواهینامه ISO 45001 دارند اما می‌خواهند اجرا را بالغ‌تر کنند (شاخص‌ها، مشارکت کارکنان، مدیریت تغییر).
- کسب‌وکارهایی که در فاز پیاده‌سازی اولیه 45001 هستند و نیاز به الگوی عملی، چک‌لیست‌ها و نمونه شواهد دارند.
- سازمان‌هایی که ریسکهای رواناجتماعی و فرهنگ ایمنی را جدی می‌گیرند و می‌خواهند با استانداردهای مکمل (مانند ISO 45003) هماهنگ شوند.
تفاوت ISO 45001 و ISO 45002 (در یک نگاه)
| موضوع | ISO 45001 | ISO 45002 |
|---|---|---|
| ماهیت | استاندارد «الزامی» قابل ممیزی | راهنمای «غیرالزامی» برای اجرا |
| تمرکز | «چه» باید باشد (Requirements) | «چگونه» انجام دهیم (Guidance + Examples) |
| صدور گواهینامه | بله | خیر |
| مخاطب اصلی | همه سازمان‌ها برای استقرار OHSMS | تیم‌های HSE/OH&S، مدیران، ممیزان داخلی برای بلوغ اجرا |
| پیوند با سایر اسناد | خانواده 45000، قوانین ملی/بخشی | پیاده‌سازی بندبه‌بند 45001، هم‌سویی با 45003 و راهنماهای تکمیلی |
| چرخه بهبود | مبتنی بر PDCA | مثال‌های عملی برای اجرای PDCA |
تأکید سند رسمی ایزو 45002 با مدل 45001 سازگار است، اما «تعبیر الزام» محسوب نمی‌شود.
نقشه‌راه ۸ مرحله‌ای اجرای ISO 45001 با تکیه بر ISO 45002
- درک بستر و ریسک‌ها
تحلیل ذی‌نفعان، مسائل داخلی/بیرونی و ریسکهای کلیدی کسب‌وکار. برای چارچوب مدیریت ریسک، به راهنمای ISO 31000 چیست؟ و مدیریت ریسک در سازمان شما رجوع کنید. - رهبری و مشارکت کارکنان
نقش تعهد مدیریت ارشد و مکانیزم‌های مشارکت کارکنان (کمیته HSE، گفت‌وگوهای ایمنی خط) در 45002 با مثال تشریح شده است. - برنامه‌ریزی مبتنی بر ریسک و فرصت
نگاشت خطرات، ارزیابی ریسک‌ها، برنامه کنترل و شاخص‌ها. اگر در صنعت شما روش‌های تحلیلی مانند FMEA به کار می‌آید، از نمونه‌های کاربردی در FMEA در مدیریت ریسک ایزو 13485 الهام بگیرید و آن را برای HSE بومی‌سازی کنید. - پشتیبانی (منابع، شایستگی، آگاهی و ارتباطات)
مستندسازی شایستگی‌ها، آموزش‌های هدفمند HSE، ارتباطات داخلی/بیرونی و کنترل مستندات. - عملیات ایمن
کنترل‌های مهندسی/اداری، مدیریت تغییر، JSA/TRA، Permit to Work، پیمانکاران، آمادگی و واکنش اضطراری. برای آشنایی عملی با الزامات، نحوه پیاده‌سازی ایزو 45001 را ببینید. - ارزیابی عملکرد
طراحی KPIها و پایش‌ها (Lagging/Leading). برای مثال‌های عملی، نظارت و اندازه‌گیری در ISO 45001 را مطالعه کنید. - رسیدگی به رخدادها و عدم‌انطباق‌ها + اقدام اصلاحی
رویه‌ی تحقیق حادثه، تحلیل علت ریشه‌ای و CAPA. راهنمای داخلی: رسیدگی به حوادث در ISO 45001 - بازنگری مدیریت و بهبود مستمر
چرخه بازنگری مدیریت و استفاده از یادگیری سازمانی برای ارتقای سیستم—رویکردی که هسته‌ی 45002 است.
نگاشت بندبه‌بند: ISO 45001 → توصیه‌های اجرایی در ISO 45002
- بند 4 (بستر سازمان): تحلیل ذی‌نفعان، الزامات قانونی و انتظارات کارکنان با نمونه‌های واقعی از صنایع مختلف.
- بند 5 (رهبری): نمایش تعهد مدیریت با شواهد ملموس (جلسات ایمنی منظم، شاخص‌های سطح هیئت‌مدیره، بازخورد کارکنان).
- بند 6 (برنامه‌ریزی): چگونه ماتریس ریسک، معیار پذیرش و اهداف HSE تعریف و پایش شوند.
- بند 7 (پشتیبانی): برنامه شایستگی/آگاهی برای نقش‌های بحرانی HSE.
- بند 8 (عملیات): نمونه‌هایی از مدیریت پیمانکاران، PTW و آمادگی برای شرایط اضطراری.
- بند 9 (ارزیابی عملکرد): طراحی شاخص‌های Leading و استفاده از ممیزی‌های داخلی.
- بند 10 (بهبود): فرآیند درس‌آموخته‌ها و اقدام اصلاحی مؤثر.
مطالعه پیشنهادی: متن فارسی استاندارد ایزو 45001
هم‌نشینی با استانداردهای مکمل
- ISO 45003 (سلامت روانی در کار): ریسکهای رواناجتماعی، بار شغلی و کار از راه دور را به سیستم HSE شما پیوند می‌زند. 45002 اجرای آن را در دل 45001 آسان‌تر می‌کند.
- چارچوب HSE: اگر تازه شروع کرده‌اید، برای آشنایی مفاهیم، استاندارد HSE و HSE چیست؟ را ببینید.
چک‌لیست حداقلیِ شواهد برای ممیزی (الهام از ایزو 45002)
- ماتریس ذی‌نفعان، نقشه ریسکهای کلیدی و معیارهای پذیرش ریسک
- منشور کمیته HSE و صورت‌جلسه‌های مشارکت کارکنان
- KPIهای Leading/Lagging و گزارش پایش دوره‌ای
- روش تحقیق حادثه، نمونه RCA و اقدامات اصلاحی بسته‌شده
- برنامه شایستگی نقش‌های HSE و سوابق آموزش
- برنامه مدیریت پیمانکاران، PTW و مانورهای اضطراری
- گزارش بازنگری مدیریت و تصمیمات بهبود
پرسش‌های پرتکرار (FAQ)
آیا میتوان برای ایزو 45002 گواهینامه گرفت؟
خیر. ایزو 45002 فقط «راهنما»ست؛ گواهینامه برای ISO 45001 صادر میشود.
آیا ایزو 45002 جدیدتر از 45001 است؟
ایزو 45002 در فوریه 2023 منتشر شده تا اجرای 45001:2018 را تسهیل کند؛ جایگزین 45001 نیست.
برای ریسکهای روانی–اجتماعی چه کنیم؟
راهنمای تخصصی ISO 45003 را کنار 45001/45002 بهکار بگیرید (سیاستها، ارزیابی ریسک رواناجتماعی، اقدامات کنترلی).
فهرست منابع معتبر
- ISO. ISO 45002:2023 – OH&S management systems — General guidelines for the implementation of ISO 45001:2018 (صفحه رسمی استاندارد). ISO
- ISO/TC 283. ISO 45002 Officially Published (خبر رسمی انتشار و هدف سند). ISO
- BSI Knowledge. BS ISO 45002:2023 – How to implement an effective OH&S MS (معرفی، دامنه و کاربرد). BSI Knowledge
- ANSI Webstore (پیش‌نمایش). BS ISO 45002:2023 (Preview) (گزیده‌ای از دامنه و اهداف سند). ANSI Webstore
- ASSP. Update on ISO Management Systems Standards (نمونه‌های عملی از مشارکت مدیریت و کارکنان در 45002). www.assp.org
- ISO. ISO 45003 – Psychological health and safety at work (خبر و معرفی استاندارد مکمل 45003). ISO
نکته استنادی: در متن بالا، ادعاهای حساس (ماهیت 45002، سال انتشار، هم‌سویی با 45001 و نمونه‌های مشارکت کارکنان) با منابع رسمی ISO/TC 283، BSI و ASSP پشتیبانی شده‌اند. برای جزئیات بندبه‌بند، متن کامل استاندارد را از درگاه رسمی ISO یا BSI تهیه کنید.
نیاز به مشاوره دارید؟ با ما تماس بگیرید…
