اگر تا امروز چند استعلام قیمت از مراجع صدور (CB) گرفته باشید، احتمالاً با اعداد و ساختارهای متفاوتی مواجه شده‌اید. تفاوت از کجاست؟ پاسخ کوتاه: زمان ممیزی (Audit Days) × نرخ روزانه (Day Rate) + هزینه‌های ثابت و اجرایی. تقریباً همهٔ CBهای معتبر، پیشنهاد قیمت را بر اساس «تعداد روزهای ممیزیِ لازم» ضربدر «نرخ روزانهٔ ممیز/تیم» ارائه می‌کنند و سپس هزینهٔ مرحلهٔ اولیه (Stage 1/2)، مراقبتی‌های ۲ سال بعد و صدورمجدد در سال سوم را تفکیک می‌کنند.
برای کسب اطلاع کامل از نحوه دریافت گواهینامه ایزو می‌توانید صفحه اخذ گواهینامه ایزو را مشاهده کنید.
- ستون فقرات قیمت: «روز ممیزی» و «زمان ممیزی»
- چرخهٔ سه‌ساله و اثرش بر عدد نهایی
- چندسایته بودن (Multi-site) و نمونه‌برداری
- سیستم‌های یکپارچه (IMS) و صرفه‌جویی زمان
- ممیزی‌های راه‌دور و هزینهٔ سفر
- اعتبارسنجی (Accreditation) و اثرش بر قیمت
- اجزای متداول قیمت در پیشنهاد CB
- چه چیزهایی زمان/قیمت را بالا یا پایین می‌برد؟
- یک چارچوب ساده برای برآورد
- چطور استعلام قیمت «منصفانه و قابل‌دفاع» بگیریم؟
- جمع‌بندی: مدل قیمت گذاری CBها
ستون فقرات قیمت: «روز ممیزی» و «زمان ممیزی»
در ادبیات IAF، روز ممیزی معمولاً ۸ ساعت است و قیمت‌گذاری به تعداد این روزها وابسته است. خودِ «زمان ممیزی» با توجه به اندازهٔ سازمان (تعداد نفرات مؤثر)، پیچیدگی/ریسک فرایندها، چندسایته بودن، زبان/شیفت، مقررات‌بخشی و… تعیین و مستند می‌شود. بنابراین، قیمت واقعی، تابع زمان ممیزی است نه صرفاً عنوان استاندارد.
IAF MD 5 سازوکار محاسبهٔ زمان ممیزی را تعیین کرده است: شروع از «تعداد نفرات مؤثر» و سپس اعمال ضرایب افزایشی/کاهشی برای عوامل مهم؛ از جمله مقررات شدید (غذایی/دارویی/هسته‌ای)، فعالیت‌های پرریسک، وجود سایت‌های موقت، زبان‌های متعدد (نیاز به مترجم)، یا شیفت‌های کاری که باید پوشش داده شوند. هر تعدیلی باید مستند و توجیه شود و به شما در قرارداد اعلام گردد.
چرخهٔ سه‌ساله و اثرش بر عدد نهایی
شناخت نسبت‌های زمانی، کلید درک هزینهٔ کل است:
- مراقبتی‌های سال ۱ و ۲ (Surveillance): در مجموع هر سال حدود یک‌سوم زمان ممیزی اولیه (Stage 1+2).
- صدورمجدد سال ۳ (Recertification): معمولاً حدود دو‌سوم زمان «اولیهٔ متناظر امروز» (نه الزاماً همان عدد سه سال قبل).
این نسبت‌ها همان چیزی است که CB بر اساس آن پروپوزال سه‌ساله می‌نویسد و قیمت سالانه/سه‌ساله شما را شکل می‌دهد.
چندسایته بودن (Multi-site) و نمونه‌برداری
اگر چند سایت دارید، قواعد IAF MD 1 مشخص می‌کند چه‌زمانی «نمونه‌برداری از سایت‌ها» مجاز است، نقش «Central Function» چیست، و چگونه با تغییرات (اضافه شدن سایت جدید) اندازهٔ نمونه و زمان ممیزی تنظیم می‌شود. طبیعی است که افزایش تعداد سایت‌ها یا عدم امکان نمونه‌برداری، روز ممیزی را بالا می‌برد و قیمت را تغییر می‌دهد.
سیستم‌های یکپارچه (IMS) و صرفه‌جویی زمان
اگر هم‌زمان چند استاندارد (مثلاً 9001+14001+45001) را می‌گیرید، طبق IAF MD 11 می‌توان از هم‌پوشانی‌ها در برنامه‌ریزی استفاده کرد و کاهش‌های معقول در زمان ممیزی اعمال نمود؛ البته این کاهش‌ها قاعده‌مند است و باید با توجیه فنی ثبت شود. نتیجهٔ عملی برای شما: در بسیاری از سناریوها ممیزی یکپارچه ارزان‌تر از ممیزی‌های جداگانه تمام می‌شود.
ممیزی‌های راه‌دور و هزینهٔ سفر
استفاده از فناوری‌های ارتباطی (ICT) برای بخش‌هایی از ممیزی، طبق IAF MD 4:2025 چارچوب دارد و در صورت توافق و کفایت، به عنوان بخشی از «زمان ممیزی» لحاظ می‌شود. از منظر هزینه، کاهش سفر و اقامت می‌تواند عدد نهایی را پایین بیاورد؛ هرچند خودِ فعالیت‌های راه‌دور همچنان جزو زمان ممیزی محسوب می‌شوند.
اعتبارسنجی (Accreditation) و اثرش بر قیمت
CBهای مورداعتبارِ یک AB عضو IAF MLA ملزم‌اند همین الزامات (MDها و 17021-1) را رعایت کنند؛ لذا کفِ زمان ممیزی و حداقل‌های فنی حفظ می‌شود. نتیجه؟ گاهی قیمت یک CB معتبر کمی بالاتر از عرضه‌کنندگان غیرمعتبر است، اما پذیرش بین‌المللی و ریسک پایین‌تری دارد—به‌ویژه برای مناقصات و صادرات.
اجزای متداول قیمت در پیشنهاد CB
- روزهای ممیزی × نرخ روزانه (Initial + Surveillance + Recert): فرمول اصلی محاسبهٔ خدمات ممیزی. NQA
- هزینهٔ درخواست/ثبت‌نام و مدیریت سالانه: برخی CBها (مثل BSI) Application Fee و Annual Management Fee دارند؛ در عین حال شفاف می‌کنند چه چیزهایی «داخل نرخ روز» است و چه مواردی جداگانه محاسبه می‌شود (مثلاً در برخی طرح‌ها هزینهٔ سفر جداست).
- هزینه‌های سفر/اقامت/زمان سفر: بسته به طرح و مکان پروژه ممکن است در نرخ روز لحاظ شده یا جداگانه فاکتور شود.
- تغییر دامنه/افزودن سایت/محصول: توسعهٔ دامنه یا سایت‌های جدید معمولاً روز ممیزی اضافه می‌خواهد و در قرارداد/الحاقیه می‌آید.
- بازدیدهای پیگیری (Follow-up): در صورت بروز عدم‌انطباق عمده که نیاز به راستی‌آزمایی حضوری دارد، معمولاً روزهای اضافهٔ ممیزی منظور می‌شود (در بسیاری از قراردادها به‌صورت «روز اضافه» یا «بازدید تکمیلی» فاکتور می‌خورد). (قاعدهٔ کلی صنعت؛ جزئیات در قرارداد هر CB).
- خدمات اختیاری پیش‌ممیزی/گپ آنالیز: «Pre-assessment/Gap Analysis» اختیاری است و جداگانه قیمت‌گذاری می‌شود؛ می‌تواند ریسک هزینه‌های اصلاحاتِ پس از Stage 1/2 را کم کند.
- انتقال گواهی بین CBها (Transfer): تحت قواعد IAF MD 2 امکان‌پذیر است و گاهی به بهینه‌سازی هزینه‌های دورهٔ بعد کمک می‌کند؛ اما حتماً الزامات انتقال و مرور سوابق رعایت می‌شود.
چه چیزهایی زمان/قیمت را بالا یا پایین می‌برد؟
- اندازه و ساختار: تعداد نفرات مؤثر، تنوع فرایند، وجود طراحی/توسعه، برون‌سپاری‌های کلیدی.
- ریسک/مقررات: صنایع با ریسک بالا یا مقررات شدید به زمان بیشتر نیاز دارند.
- چندسایته بودن: شرایط نمونه‌برداری یا الزام پوشش همهٔ سایت‌ها.
- شیفت‌ها و زبان: پوشش شیفت‌های مختلف و نیاز به مترجم زمان را افزایش می‌دهد.
- سیستم‌های یکپارچه (IMS): هم‌پوشانی‌های ممیزی می‌تواند زمان کل را کاهش دهد.
- ICT/ممیزی راه‌دور: کاهش هزینهٔ سفر؛ اما زمان ممیزی همچنان محاسبه می‌شود.
یک چارچوب ساده برای برآورد
برای دید کلی، می‌توانید این چارچوب را در ذهن داشته باشید:
قیمت چرخهٔ ۳ ساله ≈
(Stage 1 + Stage 2) + (Surveillance سال ۱ ~ ⅓ اولیه) + (Surveillance سال ۲ ~ ⅓ اولیه) + (Recert ~ ⅔ اولیهٔ متناظر)
همه ضربدر «نرخ روزانه» + هزینه‌های ثابت (Application/AMF/سفر و …).
توجه: «⅓» و «⅔» نسبت‌های راهنمایی‌اند و با تغییرات سازمان/دامنه و بلوغ سیستم در هر سال بازبینی می‌شوند.
چطور استعلام قیمت «منصفانه و قابل‌دفاع» بگیریم؟
- دامنهٔ دقیق و سایت‌ها را شفاف کنید (محصول/خدمت، فرایندهای اصلی، طراحی، سایت‌های دائم/موقت، تعداد شیفت).
- تعداد نفرات مؤثر را برای همهٔ سایت‌ها و شیفت‌ها اعلام کنید.
- زبان و نیاز مترجم، محدودیت‌های دسترسی، الزامات ایمنی یا مقرراتی ویژه را بگویید.
- اگر IMS می‌گیرید، استانداردهای هدف را یکجا اعلام کنید تا هم‌پوشانی محاسبه شود. iaf.nu
- دربارهٔ ICT/ممیزی ترکیبی سؤال کنید تا هزینهٔ سفر بهینه شود.
- از CB بخواهید محاسبهٔ زمان ممیزی و مستندات تعدیل را طبق MD 5 در پروپوزال قید کند.
- اعتبارسنجی CB و عضویت در IAF MLA را بررسی کنید تا پذیرش گواهی در بازارهای هدف تضمین باشد.
جمع‌بندی: مدل قیمت گذاری CBها
قیمت «اخذ گواهینامه ایزو» در CBهای معتبر، فرمولی و قابل‌ردیابی است: اول زمان ممیزی طبق قواعد IAF (به‌خصوص MD 5/MD 1/MD 11)، بعد نرخ روزانه، و نهایتاً هزینه‌های ثابت/اجرایی. اگر اطلاعات سازمان را شفاف بدهید، می‌توانید پیشنهادهایی بگیرید که هم از نظر عددی رقابتی‌اند و هم از نظر اعتبار و پذیرش خیال‌تان راحت است—به‌خصوص وقتی پای مناقصه، صادرات یا زنجیرهٔ تأمین بین‌المللی وسط است.
