بهداشت و ایمنی در محیط کار
طرح ایمنی و بهداشت طرح مستند سازمانی است که به خطرات محیط کار می پردازد و اقدامات و رویه های ایمنی را ایجاد می کند. دستورالعمل ها و استراتژی های دقیقی در مورد نحوه مدیریت جنبه های مختلف سلامت و ایمنی ارائه می دهد.
در این مقاله به بهداشت و ایمنی در محیط کار خواهیم پرداخت. بر اساس گزارش سازمان بین المللی کار، سالانه حدود 2.3 میلیون نفر در سراسر جهان به دلیل حوادث ناشی از کار یا حتی بیماری ها جان خود را از دست می دهند. این بدان معناست که روزانه بیش از 6000 نفر در حوادث ناگوار محل کار از بین می روند.
همه این حوادث تلخ باعث شده است که مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی به یکی از دغدغه های اصلی محیط های کار تبدیل شود. همه سازمان ها، صرف نظر از اینکه چه تعداد کارمند دارند یا در چه بخشی فعالیت می کنند، باید برنامه های ایمنی و بهداشت را در اولویت های اصلی خود قرار دهند.
طرح ایمنی و بهداشت چیست؟
طرح ایمنی و بهداشت که به نام طرح HSEPLAN نیز نامیده می شود، طرح مستند سازمانی است که به خطرات محیط کار می پردازد و اقدامات و رویه های ایمنی را ایجاد می کند. دستورالعمل ها و استراتژی های دقیقی در مورد نحوه مدیریت جنبه های مختلف سلامت و ایمنی ارائه می دهد.
رایج ترین خطرات و ریسک ها در محل کار چیست؟
خطرات محل کار به هر موقعیت یا منبعی اطلاق می شود که دارای پتانسیل ایجاد صدمات، آسیب یا صدمه به یک فرد در محل کار باشد. شایع ترین خطرات محل کار می توانند در این شش نوع اصلی قرار گیرند:
- خطرات بیولوژیکی
- خطرات شیمیایی
- خطرات فیزیکی
- خطرات ایمنی
- خطرات ارگونومیک
- خطرات روانی اجتماعی
خطرات بیولوژیکی
معمولاً خطرات بیولوژیکی در محل کار ظاهر می شوند، بنابراین مهم است که برای آنها آماده باشید زیرا می توانند عواقبی داشته باشند. مخاطرات بیولوژیکی مواد مضر تولید شده توسط موجودات هستند.
برخی از معمول ترین خطرات بیولوژیکی عبارتند از:
- باکتری ها و ویروس ها
- کپک و قارچ
- گیاهان مضر
- حشرات گزنده
- زباله های آلوده
- فضولات حیوانات
خطرات شیمیایی
به هر ماده شیمیایی که می تواند برای سلامتی خطر ایجاد کند، اطلاق می شود. بر اساس نوع آسیبی که ایجاد می کنند، خطرات شیمیایی به شرح زیر طبقه بندی می شوند:
- مواد خورنده
- تحریک کننده ها
- تراتوژن ها
- حساس کننده ها
- جهش زاها
- مواد سرطان زا
خطرات شیمیایی رایج در محل کار می تواند شامل موارد زیر باشد:
- اسیدها
- مواد سوزاننده
- محصولات پاک کننده
- فلزات سنگین
- آفت کش ها
خطرات فیزیکی
اینها عوامل محیطی هستند که می توانند به کارکنان آسیب برسانند. مثلا:
- تابش – تشعشع
- آب و هوای شدید
- سر و صدای شدید
- ارتفاع
- فشار
- خطرات ماشین آلات و ابزار
- برق
خطرات ایمنی
همه اینها خطراتی هستند که شرایط محیط کار را ناامن می کنند. گاهی اوقات، خطرات ایمنی با خطرات فیزیکی همپوشانی دارند. چند نمونه از خطرات ایمنی عبارتند از:
- سیم های در معرض دید
- خطرات لغزنده، افتادن یا زمین خوردن
- خرابی ماشین آلات
خطرات ارگونومیک
اینها شرایط فیزیکی محل کار هستند که می توانند باعث آسیب به سیستم اسکلتی عضلانی شوند. مثلا:
- وضعیت بدنی ضعیف
- بلند کردن سنگین
- ایستگاه کاری نامناسب
مخاطرات روانی اجتماعی
اینها عوامل مرتبط با کار هستند که می توانند استرس را افزایش دهند و منجر به آسیب روانی یا جسمی شوند. مثلا:
- تقاضای شغلی بالا یا پایین
- پشتیبانی ضعیف
- مدیریت ضعیف
- شناخت و پاداش کم
- وضوح نقش کم
- روابط ضعیف
- آزار و اذیت در محل کار
- حوادث تروماتیک
رویکرد برنامه ریزی، انجام، بررسی، عمل (چرخه PDCA)
Plan-do-check-act (PDCA) یک رویکرد مدیریتی است که برای کنترل و بهبود مستمر فرآیندها استفاده می شود. پیروی از این چرخه بهبود مستمر آسان‌تر است و استراتژی مؤثری در مدیریت فرآیندهای ایمنی و بهداشت است.
برنامه
مرحله برنامه ریزی اولین مرحله از چرخه PDCA است. در این مرحله اعضای هیئت مدیره یک خط مشی ایمنی و بهداشت را تعیین می کنند و اهداف و انتظارات سازمان را تعریف می کنند. هیئت مدیره باید از خطرات آگاه باشد و باید برای ارزیابی و درک مسائل اصلی که با آن روبرو هستند برنامه ریزی کند. این فرآیند باید در طول زمان در حال تکامل باشد تا نیازهای آن را مدام برطرف کند.
به طور کلی، در این مرحله، تیم کاری نگرانی‌ها را مطالعه می‌کند، اهداف و اولویت‌ها را تعیین می‌کند، نقش‌ها و مسئولیت‌ها را طراحی و تعریف می‌کند و تعیین می‌کند که چگونه اثربخشی فرآیند ارزیابی می‌شود.
انجام
بعد از برنامه ریزی، مرحله انجام، زمانی است که عمل اتفاق می افتد. بخش اصلی مرحله انجام، شناسایی خطرات و یافتن راه حلی برای به حداقل رساندن یا حذف آنهاست. همانطور که از قبل برنامه ریزی شده است، بزرگترین ریسک ها باید اولویت بندی شوند و ابتدا شروع شوند.
بررسی
در طول این مرحله، عملکرد با استفاده از روش های مختلف تعریف شده در مرحله برنامه ریزی، پایش، کنترل و ارزیابی می شود. در این مرحله، سازمان داده ها را مشاهده، جمع آوری و تجزیه و تحلیل می کند، بازخورد کارکنان را جمع آوری می کند و همچنین نتایج را ثبت و گزارش می کند.
علاوه بر این، آنها بازرسی های منظم یا برنامه ریزی شده را انجام می دهند، عملکرد اقدامات احتیاطی در محل کار را بررسی می کنند، محیط زیست را نظارت می کنند و نظارت بهداشتی را انجام می دهند.
عمل یا اقدام
این مرحله ای است که متخصصان آنچه را که تاکنون انجام شده و چگونه پیش رفته است، بررسی می کنند. اگر مشکلی وجود داشته است، هیئت مدیره باید دوباره مرحله برنامه ریزی را بررسی کند و سپس آن را به روز کند.
به طور کلی، برنامه های ایمنی و بهداشت بر برخی عناصر اصلی مانند مشارکت رهبری و کارکنان، تجزیه و تحلیل محل کار، شناسایی خطرات، ارزیابی، پیشگیری و کنترل، آموزش و آموزش کارکنان و ارزیابی برنامه تمرکز دارند.
سیستم مدیریت بهداشت و ایمنی در محیط کار ISO 45001
سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه ای ISO 45001 اولین استاندارد بین المللی بهداشت و ایمنی شغلی (OHS) است. برای همه سازمان ها قابل اجرا است و می توان آن را با سایر سیستم های مدیریتی ادغام کرد.
این استاندارد بهبود مستمر عملکرد OHS را ترویج می‌کند و به عنوان چارچوبی برای افزایش ایمنی، به حداقل رساندن خطر در محل کار و افزایش سلامت و رفاه عمل می‌کند. این استاندارد به مدیریت کمک می‌کند تا سیاست‌های مؤثر را توسعه و اجرا کند و اهداف مناسب را تعیین کند.
برخی از مزایای اصلی ISO 45001 عبارتند از:
- کاهش و پیشگیری از حوادث محل کار
- افزایش اعتماد کارکنان و کاهش جابجایی یا غیبت کارکنان
- افزایش شهرت
- توانایی رعایت الزامات قانونی و مقرراتی
- کاهش حق بیمه و خسارت
سلامت روان در محیط کار
در نظر گرفته می شود که بهزیستی روانشناختی به طور قابل توجهی بر رفاه کلی کارکنان و همچنین عملکرد شغلی آنها تأثیر می گذارد. از طرف دیگر، همانطور که سلامت روان بر کار تأثیر می گذارد، کار نیز بر آن تأثیر می گذارد. به همان اندازه که بد بود، همه‌گیری COVID-19 اهمیت عوامل روانشناختی را برجسته کرده است و آگاهی را افزایش می‌دهد که نشان‌دهنده عصر جدیدی برای سلامت روان در محل کار است.
بر این اساس، ISO استاندارد ISO 45003:2021 (1) را توسعه داده است که اولین استاندارد جهانی است که دستورالعمل‌هایی در زمینه سلامت روانی و ایمنی در مدیریت محل کار ارائه می‌کند. این استاندارد به سازمان ها کمک می کند تا خطرات روانی اجتماعی را مدیریت کنند و سلامت روانی کارگران را ارتقا می دهد. ISO 45003 بر اساس ISO 45001 است و در نظر گرفته شده است که همراه با آن استفاده شود.
سوالات متداول
رایج ترین خطرات و ریسک ها در محل کار چیست؟
خطرات محل کار به هر موقعیت یا منبعی اطلاق می شود که دارای پتانسیل ایجاد صدمات، آسیب یا صدمه به یک فرد در محل کار باشد. شایع ترین خطرات محل کار می توانند در این شش نوع اصلی قرار گیرند:
خطرات بیولوژیکی
خطرات شیمیایی
خطرات فیزیکی
خطرات ایمنی
خطرات ارگونومیک
خطرات روانی اجتماعی
طرح ایمنی و بهداشت چیست؟
طرح ایمنی و بهداشت که به نام طرح HSEPLAN نیز نامیده می شود، طرح مستند سازمانی است که به خطرات محیط کار می پردازد و اقدامات و رویه های ایمنی را ایجاد می کند. دستورالعمل ها و استراتژی های دقیقی در مورد نحوه مدیریت جنبه های مختلف سلامت و ایمنی ارائه می دهد.
