ISO 25051 (ایزو ۲۵۰۵۱) چیست: استاندارد ایزو مهندسی نرم افزار

ISO 25051 (ایزو ۲۵۰۵۱) چیست؟ استاندارد ISO/IEC 25051:2014 با عنوان کلی “مهندسی نرم‌افزار – سیستم‌ها و نرم‌افزارهای مورد‌نیاز و ارزیابی کیفیت (SQuaRE) – الزامات برای کیفیت RUSP و دستورالعمل‌های آزمایش” توسط کمیته فنی مشترک ISO/IEC JTC 1 (فناوری اطلاعات) و کمیته فرعی SC 7 (مهندسی نرم‌افزار و سیستم) تدوین شده است. مدیران سازمان‌ها این استاندارد را به دست می‌آورند تا به بهبود عملکرد و امنیت مجموعه‌های خود کمک کنند. البته تنها اخذ این گواهی بهبودی فوری نخواهد داشت؛ بلکه برای بهتر شدن وضعیت، باید پیاده‌سازی آن را جدی گرفته و از راهنمایی‌های آن در بخش‌های مختلف استفاده کرد.

این استاندارد به‌عنوان یکی از اجزای مجموعه استانداردهای بین‌المللی SQuaRE شناخته می‌شود که توسط ISO/IEC تعریف شده است. بخش‌های اصلی این استاندارد عبارت‌اند از:

1. مدیریت کیفیت (ISO/IEC 2500n): شامل اصول کلی و رهنمودهای مدیریتی برای بهبود کیفیت نرم‌افزارها و سیستم‌ها.
2. مدل کیفیت (ISO/IEC 2501n): در این بخش، مدل‌ها و مفاهیم کلی کیفیت نرم‌افزارها و سیستم‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.
3. اندازه‌گیری کیفیت (ISO/IEC 2502n): این بخش به روش‌ها و تکنیک‌های اندازه‌گیری کیفیت نرم‌افزارها و سیستم‌ها می‌پردازد.
4. الزامات کیفیت (ISO/IEC 2503n): شامل الزامات موردنیاز برای کیفیت نرم‌افزارها و سیستم‌ها.
5. ارزیابی کیفیت (ISO/IEC 2504n): در این بخش، روش‌ها و فرآیندهای ارزیابی کیفیت نرم‌افزارها و سیستم‌ها توضیح داده می‌شود.
6. بخش توسعه (ISO/IEC 25050: – ISO/IEC 25099): شامل رهنمودها و روش‌های مربوط به توسعه نرم‌افزارها و سیستم‌ها.

این استاندارد با جزئیات فنی خود، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا به شیوه‌های بهتری از لحاظ کیفیتی، نیازها و ارزیابی‌های مرتبط با سیستم‌ها و نرم‌افزارها را مدیریت و بهبود بخشند. این ایزو به‌ویژه برای مهندسان نرم‌افزار، مدیران پروژه و افرادی که در صنعت فناوری اطلاعات فعالیت می‌کنند، اهمیت ویژه‌ای دارد. با اجرای موثر و جدی این استاندارد، می‌توان بهبود‌های قابل ملاحظه‌ای در کیفیت و امنیت نرم‌افزارها و سیستم‌ها حاصل کرد.

در اینجا، به بررسی مختصری می‌پردازیم. قبلاً به برخی از استانداردهای پرکاربرد مانند ایزو ۹۰۰۱ و ایزو ۲۲۰۰۰ پرداخته بودیم. اما حالا می‌خواهیم درباره‌ی یک استاندارد مهم در زمینه مهندسی نرم‌افزار بیشتر بدانیم. آشنایی با انواع استانداردها به ما کمک می‌کند تا بهتر بتوانیم استاندارد مورد نیازمان را انتخاب کنیم. محصولات نرم‌افزاری آماده برای استفاده (RUSP) در مختصری از حوزه‌های کاربردی متنوع به کار می‌روند و اغلب برای برنامه‌های تجاری، ایمنی و شخصی که عملکرد حیاتی دارند، استفاده می‌شوند. این محصولات به‌صورت آماده بسته‌بندی‌شده یا از طریق فروشگاه‌های اینترنتی به همراه مستندات کاربری عرضه می‌شوند. به‌طور مثال، محصولات نرم‌افزاری که کاربر می‌تواند هر زمان به‌صورت ابری از آن‌ها استفاده کند، به‌عنوان RUSP محسوب می‌شوند.

برای تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان، برقراری ارتباط با خریدار و کاربر از طریق اطلاعات موجود بر روی بسته‌بندی یا وب‌سایت مهم است. اطلاعات مهمی که خریدار می‌تواند براساس آن‌ها کیفیت محصول نرم‌افزار آماده برای استفاده را ارزیابی کند. برخی از تأمین‌کنندگان برای اطمینان از کیفیت نرم‌افزار از گروه‌های ارزیابی انطباقی استفاده می‌کنند و اخذ استاندارد ایزو ۲۵۰۵۱ به آن‌ها در ارائه این اطمینان کمک می‌کند.

هدف این استاندارد، به‌عنوان یکی از اهداف اصلی، تعیین حداقل الزامات ایمنی یا کیفیت حیاتی تجاری برای RUSP نمی‌باشد. اما هدف آن ارائه راهنمایی‌های آموزنده‌ای در این زمینه است.

این استاندارد برای محصولات نرم‌افزاری آماده برای استفاده پیاده‌سازی می‌شود و توسط سازمان‌ها یا افرادی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، قابل استفاده است. در این استاندارد، از اصطلاح “RUSP” به‌عنوان یک صفت استفاده می‌شود و به‌معنای “محصول نرم‌افزاری آماده برای استفاده” است.

نکته اول: به عنوان مثال‌هایی از محصولات نرم‌افزاری آماده برای استفاده (RUSP) می‌توانیم به پردازشگرهای متن، صفحات گسترده، نرم‌افزار کنترل پایگاه‌داده، بسته‌های گرافیکی، نرم‌افزارهایی برای عملکردهای تعبیه‌شده فنی یا علمی، نرم‌افزار مدیریت منابع انسانی و مدیریت فروش اشاره کرد. اما این سیستم را فقط به این موارد محدود نمی‌کنیم، بلکه بسیاری از دیگر حوزه‌ها نیز می‌توانند از این نوع محصولات استفاده کنند.

نکته دوم: نرم‌افزار منبع باز به عنوان بخشی از محصول نرم‌افزاری آماده برای استفاده در نظر گرفته نمی‌شود. سازمان ایزو این استاندارد را در بخش‌های زیر تقسیم بندی می‌کند و باید به آن‌ها توجه کنیم:

۱. الزامات کیفیت برای محصول نرم‌افزار آماده برای استفاده
۲. الزامات مستندات آزمایشی برای آزمایش محصول نرم‌افزار آماده برای استفاده که شامل طرح آزمایش، شرح آزمایش و نتایج آزمایش می‌شود
۳. دستورالعمل ارزیابی انطباق محصول نرم‌افزاری آماده برای استفاده
۴. توصیه‌هایی برای ایمنی یا حیاتیتجاری محصول نرم‌افزار آماده برای استفاده

ایزو ۲۵۰۵۱ به کاربر تأکید می‌کند که ارائه داده‌ها و محصولات میانی (مثل مشخصات) را پوشش نمی‌دهد و تضمین تحقق تولید را نیز به عهده نمی‌گیرد. همچنین، سیستم کیفیت تأمین‌کننده خارج از حوزه این استاندارد قرار دارد.

ایزو ۲۵۰۵۱ یک استاندارد جهانی است که به منظور بهبود کیفیت نرم‌افزارها تدوین شده است و برای سازمان‌ها و افراد بسیاری مزایای مهم به همراه دارد. افراد و نهادهای مختلفی که از این استاندارد استفاده می‌کنند، به شرح زیر هستند:

الف) تأمین‌کنندگان نرم‌افزارها که از این استاندارد برای تعیین الزامات کیفیتی برای محصولات نرم‌افزاری آماده برای استفاده استفاده می‌کنند. آن‌ها محصولات خود را مورد ارزیابی قرار می‌دهند تا از صحت عملکرد ادعاهایشان مطمئن شوند و در صورت مطابقت با الزامات، اعلامیه انطباق و گواهینامه‌های لازم را دریافت می‌کنند.

ب) نهادهایی که مسئول صدور گواهینامه‌ها هستند و می‌خواهند یک طرح صدور گواهینامه بین‌المللی، منطقه‌ای یا ملی ایجاد کنند.

ج) آزمایشگاه‌های آزمایشی که در آزمایش و ارزیابی گواهینامه‌ها و علامت‌های انطباق از دستورالعمل‌های آزمایشی موجود استفاده می‌کنند.

د) نهادهای اعتباربخشی که برای تأیید صلاحیت نهادهای ثبت یا صدور گواهینامه‌ها به این استاندارد نیاز دارند.

ه) خریدارهای محتمل نرم‌افزارها که با استفاده از اطلاعات موجود در توضیحات محصولات نرم‌افزاری موجود، الزامات مرتبط با کار موردنظر خود را مقایسه می‌کنند و به دنبال محصولات نرم‌افزاری با گواهی آماده برای استفاده RUSP هستند.

و) کاربران نهایی که از محصولات نرم‌افزاری با کیفیت بالاتر بهره‌مند می‌شوند.

ز) سازمان‌ها و ارگان‌ها که برای ایجاد محیط‌های مدیریتی و مهندسی بر اساس الزامات کیفیت و روش‌های ایزو ۲۵۰۵۱ تلاش می‌کنند.

ح) مقامات نظارتی که برنامه‌های ایمنی یا حیاتی کسب‌وکار از الزامات این استاندارد برای RUSP استفاده می‌کنند یا توصیه می‌کنند.

جمع‌بندی:
سازمان جهانی استاندارد مجموعه‌های مختلفی از استانداردهای ایزو را در زمینه‌های مختلف تدوین و به‌روزرسانی می‌کند. این استانداردها و گواهی‌های ایزو نه‌تنها کیفیت محصولات و خدمات را بهبود می‌بخشند، بلکه به شرکت‌ها و سازمان‌ها در رتبه‌بندی‌ها و شرکت در مناقصات نیز کمک می‌کنند.

گواهی‌های ایزو معتبر تا سه سال اعتبار دارند و به ما اجازه می‌دهند از مزایای آن‌ها بهره‌مند شویم. اهمیت انتخاب مراجع معتبر برای اخذ این گواهی‌ها را نیز به خاطر داشته باشیم، زیرا گواهی‌های معتبر در سایت مرجع صدور قابل استعلام هستند.

مدیران مجموعه‌ها باید به این نکته توجه کنند که اخذ گواهی‌های ایزو و نظارت منظم بر پیاده‌سازی آن‌ها، سود بیشتری را نسبت به هزینه‌های اخذ گواهی به همراه دارد. همچنین این اقدام بهبود اعتبار مجموعه را به همراه دارد و در بازار رقابت، مکانی بهتر را برای مجموعه در نظر می‌گیرد.

جهت اخذ انواع گواهینامه های معتبر ایزو می توانید از طریق WhatsApp با مرکز مشاوره ایران گواه در تماس باشید.