سازمان بهداشت جهانی (WHO) به معنای آژانس سازمان ملل متحد است که مسئول تلاش‌های بین‌المللی در زمینه بهداشت عمومی است. در طول تقریباً هفتاد و پنج سال فعالیت خود، WHO توفیق‌های قابل توجهی مانند اجرای موفقیت‌آمیز برنامه‌های جلوگیری از آبله را به خود اختصاص داده است، اما در عین حال با شکست‌های مهمی نیز مواجه شده است، مانند تاخیر در واکنش به شیوع ویروس ابولا در سال ۲۰۱۴. به دلیل تعامل با بحران‌های بهداشت عمومی بین‌المللی، از جمله واکنش به ویروس کووید-۱۹، WHO همچنین به تحسین و انتقاد مورد بررسی قرار گرفته است.

سازمان بهداشت جهانی تلاش‌هایی برای اصلاحات داشته است، به منظور بهبود توانایی خود در مقابله با بیماری‌های واگیر آینده و تقویت سلامت میلیون‌ها نفری که هنوز در فقر شدید به سر می‌برند. همچنین، همه‌گیری کووید-۱۹ یکی از چالش‌های اساسی آژانس سلامت در سال‌های اخیر بوده است و باعث بحث‌های جدیدی درباره اثربخشی اقدامات آن شده است.

شعار WHO عبارت است از: “علم را به کار می‌گیریم تا جهانی سالم‌تر و ایمن‌تر بسازیم. با چالش‌های بهداشتی بزرگ مبارزه کرده و برای ارتقای رفاه جهانی تلاش می‌کنیم.” سازمان بهداشت جهانی تلاش‌های جهانی را برای بهبود سلامتی، رهبری و حمایت می‌کند و با همکاری بین کشورها، جامعه جهانی و شرکای خود، سعی می‌کند شانس برابر برای زندگی ایمن و سالم را فراهم کند.

در حال حاضر، این سازمان در 194 کشور فعالیت دارد و بر روی کنترل اپیدمی‌های جدیدی مانند کووید-۱۹، بیماری‌های مسری مانند HIV و بیماری‌های مزمن مانند سرطان نظارت می‌کند.
برای پیشرفت، سازمان بهداشت جهانی (WHO) در چارچوب برنامه کلی کاری سیزدهم خود، یک استراتژی پنج‌ساله را برای بهبود سلامت جهانی و پیروی از سه هدف سه‌میلیاردی ارائه می‌دهد.

اولویت‌های استراتژیک WHO ریشه در اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد دارد که مجموعه‌ای از هفده هدف برای از بین بردن فقر تا سال ۲۰۳۰ است. در استراتژی خود در سال ۲۰۱۹، WHO سه اولویت را برای پنج سال آینده تعیین کرده است:

1. ارائه پوشش سلامت به یک میلیارد نفر دیگر.
2. محافظت از یک میلیارد نفر دیگر در برابر شرایط اضطراری بهداشتی مانند اپیدمی.
3. تضمین برخورداری یک میلیارد نفر دیگر از سلامت و رفاه بهتر، از جمله محافظت در برابر بیماری‌های غیرعفونی مانند سرطان.

با اجرای این استراتژی، WHO بهبود سلامت و رفاه جهانی را ترویج می‌دهد و تلاش می‌کند تا به هدف‌های توسعه پایدار سازمان ملل متحد نزدیک شود.
یکی از اولویت‌های استراتژیک WHO برای پنج سال آینده، ارائه پوشش سلامت به یک میلیارد نفر است. مراقبت‌های بهداشتی خوب در تمام مراحل زندگی ضروری هستند و بنابراین پوشش همگانی سلامت (UHC) به عنوان یک حق بشر بسیار حیاتی است که WHO برای تلاش‌های خود در اطمینان از دسترسی مردم به خدمات بهداشتی تأکید می‌کند. برنامه‌ها و همکاری‌های این بخش بر روی موارد زیر تمرکز دارند:

1. دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی اولیه و پیشگیرانه: تأمین دسترسی برای همه به خدمات پیشگیری و مراقبت‌های اولیه بهداشتی، از جمله برنامه‌های واکسیناسیون، بازرسی‌های سلامت مادران و کودکان، مشاوره بهداشتی و آموزش بهداشتی.
2. تضمین دسترسی به داروها و محصولات بهداشتی موردنیاز مردم: اطمینان حاصل کردن از دسترسی به داروها، واکسن‌ها، تجهیزات پزشکی و سایر محصولات بهداشتی ضروری برای حفظ سلامت و درمان بیماری‌ها.
3. تأمین مالی پایدار و حمایت مالی برای مردم و جوامع: ارائه سیستم‌های مالی پایدار برای بهبود دسترسی مالی به خدمات بهداشتی، اعم از بیمه سلامت، ساماندهی سیستم‌های پرداخت هزینه و ارائه حمایت مالی به خانواده‌های کم درآمد و آسیب‌پذیر.
4. آموزش نیروی کار و حفاظت از کارکنان بهداشتی: آموزش و آماده‌سازی نیروی کار بهداشتی و ارتقاء شرایط کار و حفاظ

یکی از اولویت‌های استراتژیک WHO برای پنج سال آینده، محافظت از یک میلیارد نفر در برابر شرایط اضطراری است. WHO نقش اساسی در حمایت از کشورها برای آماده‌باش، شناسایی، پاسخگویی و بهبود شرایط اضطراری بهداشتی، از جمله بیماری‌های واگیر، فاجعه‌های طبیعی و بحران‌های انسانی دارد. در راستای نیازهای فزاینده برای واکنش سریع، ما سیستم‌های جهانی را برای این موارد زیر ایجاد می‌کنیم:

1. پیش‌بینی، پیشگیری و مهار خطرات در حال ظهور: شناسایی و پیش‌بینی خطرات بهداشتی در حال ظهور، پیشگیری از آنها و مهار آنها به منظور کاهش تأثیرات آنها.
2. حمایت از کشورها و جوامع برای واکنش به شیوع بیماری‌ها، فاجعه‌ها و بحران‌های انسانی: ارائه راهنمایی فنی و مالی به کشورها برای تقویت ظرفیت پاسخگویی به شیوع بیماری‌ها، فاجعه‌ها و بحران‌های انسانی، از جمله ارائه آموزش، تجهیزات و نیروی کار موردنیاز.
3. ارزیابی سریع در دسترس‌بودن، ایمنی و کارایی محصولات بهداشتی اضطراری: ارزیابی سریع و اطمینان حاصل کردن از دسترسی به سریعترین ممکن بودن محصولات بهداشتی اضطراری، همچون واکسن‌ها، درمان‌ها، تشخیص‌ها و لوازم بهداشتی و اطمینان از ایمنی و کارایی آنها.
4. منابع مارشال و خدمات بهداشتی برای دسترسی عادلانه جهانی به واکسن‌هه، لوازم، و درمان ها
5. ارائه مراقبت‌های تخصصی: فراهم کردن مراقبت‌های تخصصی و اورژانسی در محیط‌های شکننده، از جمله پشتیبانی درمانی، مراقبت‌های مادرانه و کودکانه، روانشناختی و مشاوره‌های بهداشتی.
   ۳- تضمین بهره‌برداری یک میلیارد نفر دیگر از سلامت و رفاه بهتر

زیرا حفظ سلامت مهم‌تر از درمان بیماری است، سازمان بهداشت جهانی تمام اقشار جامعه را برای رفع علل اصلی مشکلات سلامت، ارتقای وضعیت سلامت و پیشگیری از خطرات جسمانی، روانی و محیطی تشکیل جامعه می‌دهد. این سازمان نظارت می‌کند که عوامل اجتماعی و محیطی که در شکل‌گیری سلامت نقش اساسی دارند، مورد توجه قرار بگیرند، مانند:

• هوا و آب پاک
• جاده‌های امن
• تغذیه سالم و ورزش
• پیشگیری از خشونت و آسیب

چرا WHO تأسیس شده است؟

WHO، که از سال ۱۹۴۸ به عنوان یک بخش از سازمان ملل متحد تشکیل شده است، وظایف گسترده‌ای در زمینه هدایت و هماهنگی سیاست‌های بین‌المللی بهداشت دارد. فعالیت‌های ابتدایی این سازمان شامل توسعه همکاری با سایر طرح‌ها و برنامه‌های بهداشت جهانی، انجام تحقیقات، تنظیم استانداردها، ارائه پشتیبانی فنی و نظارت بر روندهای سلامتی در سراسر جهان می‌باشد. در طول دهه‌ها، وظایف سازمان بهداشت جهانی از تمرکز اصلی بر سلامت زنان و کودکان، تغذیه، بهداشت و مبارزه با بیماری‌های مالاریا و سل، به طور گسترده‌تری توسعه یافته است.

فعالیت‌های سازمان بهداشت جهانی چیست؟

در حال حاضر، سازمان بهداشت جهانی (WHO) به بسیاری از فعالیت‌های مرتبط با سلامت اهتمام می‌ورزد. این فعالیت‌ها شامل نظارت بر مسائلی مانند غذاهای تغذیه‌ای ژنتیکی، تغییرات آب و هوا، مصرف تنباکو و مواد مخدر، و ایمنی جاده‌ها می‌شود. WHO سعی دارد استانداردها و بهترین شیوه‌ها را مشخص کند. از سال ۱۹۷۷، این سازمان فهرستی از داروهای ضروری را که بیمارستان‌ها را تشویق به ذخیره‌سازی می‌کند، حفظ می‌کند.

این سازمان همچنین راهنمایی‌ها را درباره دستگاه‌های پزشکی اولویت‌دار، مانند دستگاه‌های تنفس مصنوعی و دستگاه‌های اشعه ایکس و سونوگرافی، ارائه می‌دهد.

بعضی از موفقیت‌های چشمگیر WHO شامل برنامه‌های واکسیناسیون کودکان است که منجر به ریشه‌کنی بیماری آبله در سال ۱۹۷۹ و کاهش ۹۹ درصدی موارد ابتلا به بیماری فلج اطفال در دهه‌های اخیر شده است. این سازمان همچنین در رهبری در طول اپیدمی سندرم حاد تنفسی (SARS) در سال ۲۰۰۳ نقش داشت. WHO اختیار اعلام وضعیت اضطراری بهداشت عمومی جهانی را دارا است و از زمانی که در سال ۲۰۰۷ این اختیار به آن اعطا شد، چندین بار آن را اجرا کرده است.

چگونه WHO مدیریت می‌شود؟

مرکز اصلی سازمان بهداشت جهانی (WHO) در ژنو واقع شده است و دارای ۶ دفتر منطقه‌ای و ۱۵۰ دفتر کشوری است. این سازمان توسط نمایندگان از ۱۹۴ کشور عضو کنترل می‌شود که در مورد سیاست‌ها رأی می‌دهند و مدیرکل را انتخاب می‌کنند. در سال ۲۰۱۷، تدروس آدهانوم گبریسوس، وزیر خارجه سابق اتیوپی، به عنوان مدیرکل انتخاب شد و در سال ۲۰۲۲ نیز با تأیید مجدد، رهبری او تثبیت شد. گبریسوس اولین رهبر WHO از آفریقا است و با انتخاب او، برای اولین بار تمامی کشورهای عضو WHO رای برابر دارند.

نمایندگان WHO دستور کار سازمان را تعیین می‌کنند و هر سال بودجه برنامه را در مجمع جهانی بهداشت تصویب می‌کنند. مدیرکل نیز مسئول جمع‌آوری بخش اصلی از کمک‌های مالی است.

چگونه بودجه سازمان بهداشت جهانی تعیین می‌شود؟

در حال حاضر، هدف دوساله جاری سازمان بهداشت جهانی (WHO) برای سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ تقریباً ۶.۱ میلیارد دلار است، که تمرکز اصلی آن بر مدیریت پیامدهای جهانی بیماری COVID-19 است. تقریباً ۱۶ درصد از بودجه توسط اعضا از طریق حقوق اجباری پرداخت می‌شود، در حالی که بقیه از طریق کمک‌های داوطلبانه از دولت‌ها و شرکای خصوصی تأمین می‌شود.

در سال‌های اخیر، برترین مشارکت‌کنندگان داوطلب شامل آلمان، ایالات متحده، بریتانیا و بنیاد بیل و ملیندا گیتس بوده‌اند. با این حال، باید توجه داشت که کمک‌های داوطلبانه عمدتاً برای ابتکارات خاصی اختصاص داده می‌شوند که ممکن است توانایی سازمان بهداشت جهانی را در تعیین مسیر خود مشکل کند.

روش WHO در مبارزه با شرایط اضطراری بهداشت جهانی چگونه است؟

سازمان بهداشت جهانی (WHO) با استفاده از چارچوب قانونی خود، که با نام مقررات بین‌المللی بهداشت (IHR) شناخته می‌شود، در مبارزه با شرایط اضطراری بهداشتی دخالت می‌کند. این چارچوب قانونی در سال ۲۰۰۵ تدوین شده است و بر کشورهای عضو سازمان بهداشت جهانی تحمیل تعهداتی برای نظارت و گزارش دادن در مورد بحران‌های بهداشتی احتمالی قرار می‌دهد. در گذشته، کشورها به دلایلی از جمله نگرانی‌های اقتصادی، اغلب تردید در گزارش شیوع بیماری داشته‌اند.

به عنوان مثال، در سال ۲۰۰۳، چین ماه‌ها رشد بیماری عفونی که بعدها به عنوان سارس شناخته شد را انکار کرد. این بیماری بیش از ۳۰۰ نفر را قبل از اعلام سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۴ به عنوان یک شیوع سارس، کشت. همچنین، تدروس آدهانوم گبریسوس، وزیر بهداشت سابق اتیوپی، متهم شده بود که در دوران خدمت وی، شیوع وبا را کم‌اهمیت تلقی کرده است؛ اما او این اتهامات را رد کرده است.

WHO امیدوار است با این تدابیر، کشورهای آسیب‌دیده را تشویق به گزارش به‌موقع شیوع بیماری کند. در مواقع اضطراری، WHO همچنین دستورالعمل‌های درمانی را تعیین می‌کند و به‌عنوان یک هماهنگ‌کننده جهانی عمل می‌کند، داده‌های علمی و نظرات کارشناسان را به جایکه بیشترین نیاز است، هدایت می‌کند.

PHEIC (Public Health Emergency of International Concern) چیست؟

در WHO، تعریف PHEIC چگونه است؟ در شرایط بحرانی فوق‌العاده، WHO می‌تواند وضعیت اضطراری بهداشت عمومی با نگرانی بین‌المللی (PHEIC) را اعلام کند. این اقدام تاکنون شش بار صورت گرفته است و شامل موارد زیر می‌شود:

1. هنگام شیوع آنفولانزای خوکی H1N1 در سال ۲۰۰۹.
2. در پاسخ به بروز عود فلج اطفال در سال ۲۰۱۴.
3. هنگام شیوع ویروس ابولا در غرب آفریقا در سال ۲۰۱۴.
4. در طول شیوع ویروس زیکا در قاره آمریکا در سال ۲۰۱۶.
5. هنگام شیوع ویروس ابولا در جمهوری دموکراتیک کنگو در سال ۲۰۱۹.
6. در بحبوحه شیوع جهانی ویروس کرونا در سال ۲۰۲۰.

حین وقوع PHEIC، WHO به عنوان سازمان بهداشت جهانی، راهنمایی‌های غیرالزام‌آوری را در مورد واکنش‌های کشورها نسبت به شرایط اضطراری صادر می‌کند، از جمله محدودیت‌های ممکن در سفر و تجارت. هدف این سازمان از اعلام PHEIC جلوگیری از واکنش بیش از حد در کشورهای مبتلا و وارد شدن به آسیب‌های اقتصادی غیرضروری است.

علاوه بر این، WHO برای موارد اضطراری که به سطح PHEIC نمی‌رسند، راهنمایی و هماهنگی انجام می‌دهد. اما اعلام PHEIC می‌تواند به سرعت اقدامات بین‌المللی را تسهیل کند و اغلب تحقیقات مربوط به بیماری مورد نظر را تشویق کند، حتی اگر خطر همه‌گیری کمی وجود داشته باشد. باید توجه داشت که اعلامیه‌های PHEIC مورد بحث قرار می‌گیرند و برخی اقدامات ممکن است باعث تشدید شیوع مداوم بیماری شود.

چگونه WHO به COVID-19 واکنش نشان داده است؟

در تاریخ ۳۱ دسامبر ۲۰۱۹، چین به مقامات WHO از شیوع روزافزون در شهر ووهان هشدار داد. یک ماه بعد، WHO وضعیت اضطراری بهداشت عمومی با نگرانی بین‌المللی (PHEIC) را اعلام کرد و برنامه آمادگی استراتژیک و واکنشی را تدوین کرد. در ماه مارس، پس از انتشار ویروس به بیش از صد کشور، دکتر تدروس، رئیس سازمان بهداشت جهانی، اعلام کرد که شیوع این بیماری به حد آن رسیده است.

در این زمان، وظایف WHO چه بوده است؟ WHO به عنوان سازمان بهداشت جهانی، راهنمایی‌های پزشکی و فنی را در حین بررسی کارشناسانش درباره ویروس ارائه کرده و با رهبران جهانی هماهنگی در مورد واکنش‌های ملی صورت گرفته است. همچنین، تدارکات حیاتی را بین کشورهای عضو توزیع کرده است. علاوه بر این، در راستای هدف دسترسی عادلانه به واکسن‌های COVID-19، با رهبری تلاش جهانی واکسیناسیون همکاری نموده است.

سازمان بهداشت جهانی چه اصلاحاتی انجام داده است؟

بسیاری از منتقدان، سازمان بهداشت جهانی را به دلیل واکنش‌های کند و ناهماهنگ به شیوع بیماری‌ها مقصر دانسته‌اند. این انتقادات شامل شیوع ابولا در سال ۲۰۱۴ است که در آن علی‌رغم درخواست‌های گروه‌هایی مانند پزشکان بدون مرز، اعلام وضعیت اضطراری بهداشت عمومی با نگرانی بین‌المللی (PHEIC) را ۵ ماه به تأخیر انداختند.

چالش‌هایی که برای سازمان بهداشت جهانی وجود دارد چه هستند؟ اخیراً، بحران COVID-19 باعث شد تا درخواست‌های برای اصلاحات اساسی مطرح شود. در یک جلسه ویژه مجمع جهانی بهداشت در سال ۲۰۲۱، نمایندگان با تهیه پیش‌نویس یک معاهده جهانی در مورد پیشگیری، آمادگی و واکنش همه‌گیر آغاز کردند. با این حال، پیشنهاد ایجاد یک معاهده همه‌گیر بحث‌های فراوانی را به وجود آورده و روند بررسی ممکن است سال‌ها به طول انجامد.

در مجمع سال ۲۰۲۲، کشورها با پیشنهادی که توسط ایالات متحده ارائه شد، برای تقویت قانون بین‌المللی بهداشت عمومی (IHR) با افزایش مسئولیت‌پذیری کشورهای عضو در مورد شیوع بیماری موافقت کردند، اگرچه هیچ تغییری به طور رسمی تأیید نشده است.