مدیریت ناب: راهنمای جامع
رویکرد ناب به فرآیندهای تجاری، که در اصل از سیستم تولید بسیار تاثیرگذار تویوتا (TPS) مشتق شده است، بر سه اصل اساسی استوار است: ارائه ارزش طبق تعریف مشتری، حذف ضایعات و بهبود مستمر.
مدیریت ناب یک رویکرد محبوب است که ایده بهبود مستمر را در بر می گیرد. هدف مدیریت ناب از طریق یک استراتژی سیستماتیک و بلند مدت، دستیابی به توسعه تدریجی و افزایش کارایی در یک سازمان است. رویکرد مدیریت ناب در ابتدا توسط تویوتا در دهه 1940 به عنوان بخشی از سیستم تولید تویوتا توسعه یافت و از آن زمان تاکنون توسط سازمان‌ها در صنایع مختلف پذیرفته شده است. اهمیت مدیریت ناب در دنیای تجارت امروز قابل اغراق نیست. با افزایش رقابت جهانی و پیچیده تر و متنوع تر شدن خواسته های مشتری، سازمان ها تحت فشار دائمی هستند تا کارآمدتر، سازنده تر و مشتری محور شوند.
اصول اصلی مدیریت ناب چیست؟
اصول کلیدی مدیریت ناب عبارتند از:
- شناسایی ارزش – نیازها و ترجیحات مشتری را درک کنید، آنچه برای آنها ارزشمند است را شناسایی کنید و بر ارائه آن ارزش تمرکز کنید.
- جریان ارزش نقشه – زمانی که ارزش مشخص شد، جریان ارزش سازمان را ترسیم کنید، از جمله تمام فرآیندهای دخیل در ایجاد و ارائه محصول یا خدمات.
- گردش کار مداوم – جریان کار را برای به حداقل رساندن ضایعات و بهبود کارایی بهینه کنید. فرآیندهایی را طراحی کنید که کار را قادر می سازد تا به آرامی و به سرعت از یک مرحله به مرحله بعد، بدون تاخیر یا وقفه حرکت کند.
- سیستم کششی – یک سیستم مبتنی بر کشش ایجاد کنید، که در آن محصولات و خدمات در پاسخ به تقاضای مشتری، نه در انتظار آن، تولید می شوند. این به کاهش تولید بیش از حد، کاهش موجودی و بهبود پاسخگویی به نیازهای متغیر مشتری کمک می کند.
- کمال/بهبود مستمر – برای بهبود مستمر در تمام جنبه های سازمان تلاش کنید. این شامل تعیین اهداف بلندپروازانه، اندازه گیری پیشرفت و جستجوی مداوم فرصت هایی برای بهبود فرآیندها، محصولات و خدمات است.
هفت نوع زباله
“Muda” یا زباله در ژاپنی یک مفهوم مدیریت ناب برای اسراف است و به هفت دسته تقسیم می شود. هفت نوع زباله عبارتند از:
- تولید بیش از حد – تولید بیش از حد نیاز یا تولید خیلی زود، که می تواند منجر به موجودی اضافی، اتلاف منابع و افزایش زمان تحویل شود.
- انتظار – تأخیر یا زمان بیکاری در فرآیند تولید، مانند انتظار برای مواد یا انتظار برای در دسترس قرار گرفتن دستگاه.
- حمل و نقل – جابجایی یا حمل و نقل غیرضروری مواد یا محصولات، که می تواند به زمان تحویل، افزایش خطر آسیب یا از بین رفتن و هدر رفتن منابع بیافزاید.
- پردازش بیش از حد – انجام کارهای غیر ضروری یا اضافی، یا استفاده از منابع بیشتر از نیاز، که می تواند هزینه و زمان را به فرآیند تولید اضافه کند.
- موجودی – موجودی اضافی که برای تولید فوری مورد نیاز نیست، که سرمایه و فضای ذخیره سازی را به هم می پیوندد، می تواند منجر به کهنگی و هدر رفتن شود.
- حرکت – حرکت غیرضروری یا بیش از حد افراد یا تجهیزات، که می تواند خسته کننده، وقت گیر باشد و خطر آسیب را افزایش دهد.
- عیوب – هر گونه خطا یا اشتباهی که منجر به کار مجدد یا ضایعات می شود که هزینه و تاخیر را به فرآیند تولید می افزاید و می تواند منجر به نارضایتی مشتری شود.
با شناسایی و حذف این نوع ضایعات، سازمان ها می توانند فرآیندهای خود را بهبود بخشند، هزینه ها را کاهش دهند، کارایی را افزایش دهند و رضایت مشتری را افزایش دهند.
موفقیت مدیریت ناب به شدت به مشارکت و همکاری کارکنان در تمام سطوح سازمان و همچنین تعهد به بهبود مستمر و تمایل به آزمایش ایده‌ها و فرآیندهای جدید بستگی دارد.
روش ها و ابزارهای مختلف مدیریت ناب چیست؟
ابزارها و تکنیک های مدیریت ناب مختلفی برای فرآیندهای مختلف استفاده می شود. برخی از محبوب ترین آنها عبارتند از:
5S
5S یک روش مدیریت ناب است که شامل پنج مرحله است:
- مرتب سازی (Seiri) – این شامل تفکیک اقلام به دسته های ضروری و غیر ضروری و خلاص شدن از شر هر چیزی است که مورد نیاز نیست.
- Set in Order (Seiton) – این مرحله شامل سازماندهی موارد ضروری به روشی منطقی و کارآمد است. همه چیز باید مکان مشخصی داشته باشد و به راحتی در دسترس باشد.
- درخشش (Seiso) – این مرحله شامل تمیز کردن و نگهداری محل کار برای اطمینان از ایمن و کارآمد بودن آن است.
- استانداردسازی (Seiketsu) – این مرحله شامل ایجاد فرآیندهای واضح و سازگار برای اجرای سه S اول و همچنین ایجاد معیارهای عملکرد برای اندازه گیری پیشرفت است.
- Sustain (Shitsuke) – این مرحله نهایی شامل تبدیل 5S به یک عادت و حفظ بهبودهای طولانی مدت است.
هدف اصلی آن ایجاد یک محل کار سازمان یافته، تمیز و کارآمد است که به کاهش ضایعات، افزایش بهره وری و بهبود ایمنی کمک می کند. جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد “استاندارد 5S” اینجا کلیک نمایید.
شش سیگما
شش سیگما یک روش مدیریت کیفیت و یک رویکرد داده محور برای کنترل کیفیت است که بر به حداقل رساندن عیوب و کاهش تنوع در فرآیندها تمرکز دارد. دو روش اصلی شش سیگما عبارتند از فرآیند DMAIC (تعریف، اندازه گیری، تجزیه و تحلیل، بهبود و کنترل) و فرآیند DMADV (تعریف، اندازه گیری، تجزیه و تحلیل، طراحی و تأیید).
مدیریت بصری
مدیریت بصری جزء ضروری مدیریت ناب است که از نشانه های بصری مانند نمودارها، جریان ها و نمودارها برای ارائه تصویری واضح و مختصر از فرآیند و عملکرد آن استفاده می کند. این مهم است زیرا برای ارتباطات، استانداردسازی، بهبود مستمر و حل مشکل خدمت می کند.
کایزن
کایزن یک رویکرد ساختاریافته برای بهبود مستمر است. بر شناسایی و حذف ضایعات، کاهش عیوب، بهبود بهره وری و افزایش رضایت مشتری تمرکز دارد. فرآیند کایزن شامل همه کارکنان، از مدیریت ارشد گرفته تا سطوح دیگر می شود و شامل چرخه برنامه ریزی، انجام، بررسی، قانون (PDCA) می شود. هدف کلی کایزن ایجاد تغییرات کوچک در یک دوره زمانی برای ایجاد بهبود در یک شرکت است.
SMED
تعویض تک دقیقه ای قالب ها (SMED) تکنیکی است که برای کاهش زمان مورد نیاز برای تعویض یا آماده سازی ماشین برای یک فرآیند متفاوت و کوتاه کردن آن به کمتر از 10 دقیقه استفاده می شود. این را می توان با انجام هر چه بیشتر وظایف ممکن در حالی که تجهیزات هنوز کار می کنند و با ساده تر، ساده تر و کارآمدتر کردن مراحل باقی مانده انجام داد.
Kanban
Kanban یک ابزار مدیریت بصری است که اغلب به عنوان بخشی از رویکرد مدیریت ناب استفاده می شود. کانبان سیستمی است که برای کمک به سازمان ها در مدیریت گردش کار، کاهش سطح موجودی و بهبود کارایی کلی طراحی شده است.
کانبان بر اساس اصل تولید “کشش” است، به این معنی که مواد یا اقلام کار فقط در صورت نیاز تولید می شوند. این به جلوگیری از تولید بیش از حد و موجودی اضافی کمک می کند. در یک سیستم کانبان، آیتم های کاری با کارت ها یا سایر سیگنال های بصری نشان داده می شوند که از طریق یک سری مراحل یا فرآیندها حرکت می کنند.
نگاشت جریان ارزش (VSM)
نقشه برداری جریان ارزش (VSM) یک ابزار مدیریت ناب است که برای تجزیه و تحلیل، طراحی و بهبود جریان مواد و اطلاعات از طریق یک فرآیند یا سیستم استفاده می شود. VSM یک نمایش بصری از مراحل مختلف درگیر در یک محصول یا خدمات از مرحله ایده تا تحویل است. VSM همچنین به شناسایی ضایعات و ناکارآمدی ها در یک فرآیند و ایجاد یک برنامه یا استراتژی برای کاهش آنها کمک می کند.
شاخص های کلیدی عملکرد (KPI)
شاخص های کلیدی عملکرد (KPI) معیارهای مهمی هستند که در مدیریت ناب برای ردیابی و اندازه گیری پیشرفت در جهت دستیابی به اهداف و مقاصد خاص مورد استفاده قرار می گیرند. KPIها برای درک اینکه یک سیستم مدیریت ناب چقدر خوب کار می کند و برای شناسایی مناطقی که در آن می توان بهبودها را انجام داد، ضروری است.
مزایای مدیریت ناب چیست؟
مدیریت ناب می تواند مزایای زیادی را برای سازمان هایی که اصول و شیوه های آن را با موفقیت اتخاذ می کنند، فراهم کند. این مزایا می تواند به سازمان ها کمک کند تا عملیات خود را بهبود بخشند، ضایعات را کاهش دهند و ارزش مشتری را افزایش دهند. در اینجا برخی از مزایای کلیدی مدیریت ناب آورده شده است:
- افزایش بهره وری – مدیریت ناب می تواند با به حداقل رساندن ضایعات و حذف مراحل غیرضروری درگیر در فرآیندها، کارایی را افزایش دهد. مدیریت ناب با ساده‌سازی عملیات و افزایش اثربخشی آنها، هزینه‌ها را کاهش می‌دهد، زمان هدایت را کوتاه می‌کند و سودآوری را افزایش می‌دهد.
- کیفیت ارتقا یافته – مدیریت ناب بر تمرکز بر کیفیت تاکید دارد، به این معنی که کسب و کارها احتمال بیشتری دارد که محصولات و خدماتی را ارائه دهند که انتظارات مشتری را برآورده کند یا فراتر از آن باشد. این می تواند منجر به افزایش رضایت و وفاداری مشتری و همچنین شهرت قوی تر برای کیفیت شود.
- چابکی بهبود یافته – مدیریت ناب، کسب و کارها را تشویق می کند تا چابک تر باشند و به تغییرات در بازار پاسخ دهند. همچنین کارکنان را قادر می سازد تا مشکلات را به سرعت شناسایی و حل کنند، بنابراین کسب و کارها از رقبای خود جلوتر می مانند.
- مشارکت بیشتر کارکنان – مدیریت ناب بر اهمیت مشارکت کارکنان در تمام سطوح در فرآیند بهبود تاکید می کند. این می تواند منجر به تعامل، رضایت شغلی و روحیه بیشتر شود، زیرا کارکنان احساس می کنند برای کمک به موفقیت کسب و کار قدرت دارند.
- کارایی هزینه – کسب‌وکارها می‌توانند با حذف ضایعات و کاهش فعالیت‌هایی که هیچ ارزشی به فرآیندها نمی‌افزایند، به صرفه‌جویی قابل توجهی در هزینه دست یابند. آزاد کردن منابع به این معنی است که می توان از آنها برای سرمایه گذاری در رشد، نوآوری و سایر ابتکارات استراتژیک استفاده کرد.
مدیریت ناب و ISO 9001
ISO 9001 الزامات ایجاد، اجرا، بهره برداری، نگهداری و بهبود مستمر یک سیستم مدیریت کیفیت (QMS) را مشخص می کند. استفاده از ISO 9001 تضمین می کند که مشتریان محصولات و خدمات با کیفیت بالا را به طور مداوم دریافت می کنند، که به نوبه خود مزایای بی شماری را برای مشاغل به همراه دارد.
مدیریت ناب و ISO 9001 دو رویکرد متفاوت برای بهبود عملکرد سازمانی هستند. با این حال، آنها می توانند مکمل باشند و بسیاری از سازمان ها با موفقیت هر دو رویکرد را برای دستیابی به اهداف خود ادغام کرده اند.
پرسش های متداول
مدیریت ناب چیست؟
مدیریت ناب یک رویکرد محبوب است که ایده بهبود مستمر را در بر می گیرد. هدف مدیریت ناب از طریق یک استراتژی سیستماتیک و بلند مدت، دستیابی به توسعه تدریجی و افزایش کارایی در یک سازمان است. رویکرد مدیریت ناب در ابتدا توسط تویوتا در دهه 1940 به عنوان بخشی از سیستم تولید تویوتا توسعه یافت و از آن زمان تاکنون توسط سازمان‌ها در صنایع مختلف پذیرفته شده است. اهمیت مدیریت ناب در دنیای تجارت امروز قابل اغراق نیست. با افزایش رقابت جهانی و پیچیده تر و متنوع تر شدن خواسته های مشتری، سازمان ها تحت فشار دائمی هستند تا کارآمدتر، سازنده تر و مشتری محور شوند.
روش ها و ابزارهای مختلف مدیریت ناب چیست؟
1. پیاده سازی استاندارد 5S
2. پیاده سازی الزامات شش سیگما
3. ایجاد الزامات مدیریت بصری
4. پیاده سازی الزامات کایزن
5. پیاده سازی تعویض تک دقیقه ای قالب ها (SMED)
6. ایجاد الزامات کانبان
7. مستند سازی نقشه برداری جریان ارزش (VSM)
8. مستند سازی شاخصه های کلیدی عملکرد (KPI)
