متن فارسی استاندارد ایزو 50001, نحوه پیاده سازی ISO 50001:2018
متن فارسی استاندارد ایزو 50001 و نحوه پیاده سازی ایزو 50001 توسط برخی از دانشجویان و سازمان های متقاضی اخذ گواهینامه ایزو 50001 (سیستم مدیریت انرژی) EnMS درخواست می گردد. ما توانسته ایم آخرین ویرایش متن استاندارد ISO 50001:2018 را ترجمه کنیم و فایل WORD را جهت استفاده در اختیار عموم بگذاریم.
دانلود متن فارسی استاندارد ایزو 50001 از طریق همین مقاله قابل انجام است. ما فایل PDF متن فارسی استاندارد ایزو 50001 را در انتهای همین مقاله جهت دانلود مکتوب کرده ایم.
- اما چرا پیاده سازی استاندارد ایزو 50001 مهم است؟
- مقدمه ای برای استاندارد ایزو 50001
- ضمینه SL متن استاندارد ایزو 50001 ویرایش 2018
- چرخه PDCA برای اجرای الزامات استاندارد ایزو 50001
- تفکر حسابرسی مبتنی بر ریسک برای نوشتن طرح PDCA
- تفکر حسابرسی مبتنی بر فرآیند برای تدوین یک طرح PDCA
- حسابرسی داخلی
- ترجمه متن فارسی استاندارد ایزو 50001
اما چرا پیاده سازی استاندارد ایزو 50001 مهم است؟
مدیریت انرژی به دلیل نیاز مبرم به صرفه جویی در انرژی و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در سراسر جهان، اکنون در کانون توجه جهانی قرار گرفته است. فناوری ها و امکانات صرفه جویی در انرژی تنها بخشی از روش های بهبود بهره وری انرژی هستند.
یک رویکرد معقول تر و سیستماتیک تر برای بهبود پایدار عملکرد انرژی یک شرکت، ایجاد و پیاده سازی یک ساختار مدیریت انرژی مبتنی بر فرآیند و استاندارد است. استاندارد سیستم مدیریت انرژی ISO 50001 (EnMS) که در 15 ژوئن 2011 منتشر شد، یک چارچوب پذیرفته شده جهانی برای مدیریت انرژی، ارائه استراتژی های فنی و مدیریتی برای شرکت ها برای افزایش بهره وری انرژی، کاهش هزینه ها و بهبود عملکرد زیست محیطی است.
کسب وکارها با پیروی از استاندارد ایزو 50001 می توانند به ایجاد روشی مناسب برای ایجاد یک خط مشی، برنامه و فرهنگ مدیریت انرژی و دارایی ها کمک کنند که دقیق، تکرارپذیر، به موقع و مهم تر از همه از نظر زیست محیطی مقرون به صرفه باشد. گواهینامه ISO 50001 در حالی که مربوط به هر سازمانی است، به ویژه برای سازمان هایی که نیاز به نشان دادن انطباق با طرح فرصت صرفه جویی در انرژی (ESOS) دارند، مرتبط است.
هدف از متن فارسی استاندارد ایزو 50001 ارائه یک نمای کلی از استاندارد ISO 50001، شامل خلاصه ای از الزامات اساسی استاندارد، رویه ها و مهارت ها برای شناسایی فرآیندهای کلیدی و توسعه کنترل ها، مستندات و الزامات ممیزی برای مدیریت EnMS است.
مقدمه ای برای استاندارد ایزو 50001
متن ISO 50001:2011 توسط کمیته فنی ISO/TC 242 “مدیریت انرژی” سازمان بین المللی استاندارد (ISO) تهیه شده و توسط کمیته فنی CEN/CLC/JWG 3 به عنوان EN ISO 50001:2011 پذیرفته شده است. همانند سایر استانداردهای سیستم مدیریت ISO، سیستم مدیریت انرژی (EnMS) در ISO 50001 بر اساس چارچوب “Plan, Do, Check and Act” است. اولین بار در ژوئن 2011 منتشر شد و در آگوست 2018 به روز شد.
گواهینامه ایزو 50001 که توسط سازمان ها در سراسر جهان برای مدیریت و کاهش مصرف انرژی و هزینه ها استفاده می شود، یک چارچوب عالی برای کمک به پیاده سازی یک سیستم مدیریت انرژی (EnMS) است. از خرده فروش های بزرگ گرفته تا تولیدکنندگان کوچک تر و کسب وکارهای کوچک، این استاندارد به سازمان ها این فرصت را می‌دهد که در برابر هزینه ها و در دسترس بودن انرژی انعطاف پذیرتر شوند.
BS EN ISO 50001:2018 “سیستم های مدیریت انرژی – الزامات با راهنمایی برای استفاده” یک چارچوب مدیریت انرژی را برای ایجاد سیاست ها، فرآیندها، رویه ها و وظایف انرژی خاص برای برآورده کردن اهداف انرژی سازمان تعیین می کند. این امر مستلزم آن است که یک سازمان عملکرد انرژی مورد نظر خود را تعریف کند و در جهت دستیابی به اهداف اعلام شده خود تلاش کند.
ضمینه SL متن استاندارد ایزو 50001 ویرایش 2018
ضمیمه SL از اصول راهنمای 83 استفاده می کند و یک ساختار سطح بالا جهانی، متن اصلی یکسان، و اصطلاحات و تعاریف مشترک برای همه استانداردهای سیستم مدیریت ایجاد می کند که ادغام سیستم های مدیریت را در صورت مطابقت با یک استاندارد خاص آسان تر می کند.
Annex SL معماری مشترک جدیدی را برای استانداردهای سیستم مدیریت ISO ارائه می دهد. این جایگزین راهنمای ISO 83 است که ساختار و متنی را برای استانداردهای سیستم مدیریت ارائه می دهد. راهنمای 83 شروع به پرداختن به مسائلی کرد که بسیاری از سازمان ها هنگام ادغام استانداردهایی مانند ایزو 9001، ایزو 45001، ایزو 14001، ایزو 27001 و ایزو 50001 داشته اند.
استفاده خوب از ضمینه SL و نمونه ای از یک سیستم مدیریت یکپارچه (IMS) سیستمی است که به طور همزمان الزامات ISO 9001، ISO 14001 و ISO 50001 را انجام می دهد. به طور معمول، فرآیندهای مورد نیاز در هر استاندارد برای کنترل اسناد، ممیزی داخلی، معامله با عدم انطباق، اقدامات اصلاحی یا بررسی مدیریت به اشتراک گذاشته می شود، به طوری که الزامات هر استاندارد بدون تلاش تکراری برآورده می شود.
ساختار سطح بالای پیوست SL شامل 10 بند زیر است:
- محدوده
- مراجع هنجاری
- اصطلاحات و تعاریف
- زمینه سازمان
- رهبری
- برنامه ریزی
- حمایت کردن
- عمل
- سنجش عملکرد
- بهبود
بندهای 1 تا 3 پیش زمینه ای را برای خود استاندارد فراهم می‌کند و تنها در بند 4 است که الزامات استاندارد تعیین نشده است.
در حالی که بندهای 4 تا 10 در تمام استانداردهای سیستم مدیریت مشترک است، استاندارد ایزو 50001 به طور خاص به موضوعات انرژی مربوط می شود. بنابراین، در حالی که اشتراکات وجود دارد، فرآیندهایی وجود دارد که باید ایجاد، اجرا و نگهداری شوند، مانند سیاست انرژی و انجام بازنگری انرژی که منحصر به ISO 50001 است.
چرخه PDCA برای اجرای الزامات استاندارد ایزو 50001
Plan-Do-Check-Act (PDCA) یک رویکرد تکراری و چهار مرحله ای برای دستیابی به بهبود مستمر است. این شامل آزمایش سیستماتیک راه حل های ممکن، ارزیابی نتایج، و اجرای راه حل هایی است که کارآمد هستند. در قلب این رویکرد رهبری است. اهمیت رهبری در همه سطوح، به ویژه توسط مدیریت ارشد، برای راه اندازی موفقیت آمیز EnMS، برای دستیابی به سطوح عملکرد مورد نیاز و ایجاد بهبود مستمر، قابل دست کم گرفتن نیست.
برای پیاده سازی ایزو 50001 یک چرخه PDCA به شرح زیر عمل می کند:
طرح (Plan)
درک زمینه سازمان، ایجاد یک خط مشی انرژی، درک ریسک ها و فرصت ها و انجام بررسی انرژی با جمع آوری، تجزیه و تحلیل و تفسیر داده های انرژی. سپس این هوش انرژی برای کمک به تعیین روندها، مصرف انرژی قابل توجه (SEU)، شاخص های عملکرد پایه انرژی، اهداف، برنامه ریزی و اقدامات استفاده می‌شود. همچنین حفظ امنیت خرید مدیریت برتر و شناسایی مکان هایی که به کمک مشاوران ذی صلاح نیاز است و همچنین تامین امنیت مرجع صدور ایزو 50001 به عنوان یک ارائه دهنده گواهینامه ترجیحی ISO 50001 بسیار مهم است.
انجام دادن (Do)
اجرای برنامه های عملیاتی مدیریت انرژی و اقدام بر روی تجزیه و تحلیل داده های انرژی برای ایجاد استانداردهای جدید عملکرد انرژی.
بررسی (Check)
نظارت، اندازه گیری، تجزیه و تحلیل، ارزیابی و ممیزی و انجام بررسی انرژی عملکرد انرژی در برابر اهداف و برنامه ریزی ها، سپس گزارش نتایج.
عمل (Act)
اینجا جایی است که شما با رهبری از سطح مدیریت عالی، برای اطمینان از بهبود مستمر در سیستم مدیریت انرژی و رسیدگی به عدم انطباق اقدام می کنید.
تفکر حسابرسی مبتنی بر ریسک برای نوشتن طرح PDCA
چرخه Plan-Do-Check-Act (PDCA) برای بهبود فرآیند، همانطور که در بالا توضیح داده شد، با رویکردهای مدیریت ریسک اثبات شده مطابقت دارد. بسیاری از سازمان ها فرآیند مدیریت ریسک را به عنوان یک فرآیند اساسی به ویژه در حوزه فناوری اطلاعات، مالی و بهداشت و ایمنی شغلی دارند. موارد زیر فرآیندهای کلیدی ISO 50001 را که در آن تفکر مبتنی بر ریسک ذاتی است شناسایی می کند:
نوشتن طرح
یکی از اولین گام های پیاده سازی EnMS، همانطور که در زیر توضیح داده می‌شود، دستیابی به درک درستی از «زمینه» سازمان یا به عبارتی، مسائل کلان است که بر یک سازمان تأثیر می‌گذارد و تحت تأثیر آن قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، این می تواند امنیت تامین انرژی باشد.
از آنجایی که یک سازمان تحت تأثیرات مختلفی قرار دارد که می تواند تغییر کند، این می تواند منجر به خطراتی در قالب تهدیدها و فرصت های بالقوه شود. تعیین ریسک هایی که از این امر ناشی می‌شود، سازمان را وادار می‌کند تا چنین تغییرات یا رویدادهایی را در نظر بگیرد، تأثیرات و شانس وقوع یک رویداد را تجزیه و تحلیل کند و سپس یک استراتژی برنامه ریزی یا کاهش را تشویق کند.
برنامه ریزی، الزامات قانونی
ارزیابی اینکه آیا یک سازمان با چارچوب قانونی انرژی خود مطابقت دارد یا خیر. مفهوم حفظ دانش و درک وضعیت انطباق آن در اصول ارزیابی ریسک ایجاد شده است به طوری که یک سازمان می تواند وضعیت انطباق خود را تعیین کند و فی نفسه بفهمد که کجا مطابقت ندارد و بنابراین استراتژی هایی برای به حداقل رساندن ریسک طراحی کند.
برنامه ریزی برای شناسایی ریسک و فرصت ها
آن دسته از سازمان هایی که برای اطمینان از جامع بودن فرآیند ارزیابی ریسک نیاز به کمک بیشتری دارند، می‌توانند به استاندارد مدیریت ریسک (ایزو 31000) اصول و دستورالعمل ها نگاه کنند. ایزو 31000 دستورالعمل های عمومی را ارائه می‌کند، اگرچه هدف آن ارتقای یکنواختی مدیریت ریسک در بین سازمان ها نیست.
البته برای شیوه های خاص به کار گرفته شده در طراحی و اجرای طرح ها و چارچوب های مدیریت ریسک باید نیازهای متفاوت یک سازمان خاص، اهداف خاص، زمینه، ساختار، عملیات، فرآیندها، عملکردها، پروژه ها، محصولات، خدمات، یا دارایی ها را در نظر بگیرد.
بهبود مستمر
فلسفه مبتنی بر ریسک به این معنی است که یک سازمان می تواند بهتر برای تأثیرات عدم اطمینان آماده شود، به عنوان مثال: منبع تغذیه پایدار، که به نوبه خود به معنای انعطاف پذیری بیشتر است. علاوه بر این، تفکر مبتنی بر ریسک به طور ضمنی منجر به بهبود مستمر می شود، زیرا یک سازمان همیشه در حال بررسی تأثیرات و تغییرات بالقوه است.
تفکر حسابرسی مبتنی بر فرآیند برای تدوین یک طرح PDCA
برخی از سازمان هایی که EnMS را پیاده سازی می‌کنند، به دنبال ادغام آن با کیفیت (QMS) یا سیستم مدیریت محیطی (EMS) خود هستند. اگر چنین باشد، آنها با تفکر «فرایند محور» آشنا خواهند شد. با این حال، در غیر این صورت، ممکن است مشخص نباشد که چگونه رویکرد فرآیند برای الزامات EnMS در ISO 50001 قابل اجرا است.
الزامات ISO 9001استاندارد ایزو 9001 برای یک QMS بر پایه هفت اصل مدیریت کیفیت استوار شده است و یکی از آنها “رویکرد فرآیندی” است. این موضوع به طور کامل در مقاله “اخذ گواهینامه ایزو 9001” توضیح داده شده است، اما به عنوان یک جمع بندی بازنویسی شده.
یک رویکرد فرآیندی جایی است که می توان به نتایج منسجم تری دست یافت که در نظر گرفتن و مدیریت فعالیت ها به عنوان فرآیندهای مرتبط با یکدیگر انجام شود که با هم یک سیستم را می سازند. رویکرد فرآیند برای EnMS کاربرد دارد زیرا درک جامع از مصرف یا تجهیزات انرژی سازمان از فرآیندهای آن باید شناخته شود. در زیر زمینه های اصلی در EnMS وجود دارد که تفکر فرآیندی قابل انتساب است:
نوشتن طرح
هنگام در نظر گرفتن مسائل کلان که بین سازمان و مصرف انرژی ارتباط متقابل دارند، باید درک جامعی از فرآیندهای یک سازمان درک شود.
بررسی انرژی
به منظور تعیین یک ارزیابی جامع از انرژی، انواع فعلی و مصرف و مصرف انرژی گذشته نیاز به تجزیه و تحلیل دارند. با این کار مصرف انرژی قابل توجه (SEU) مشخص می شود.
عملکرد و نظارت
به منظور تعیین عملکرد انرژی، تجزیه و تحلیل داده های انرژی مشتق شده از EnMS باید ارزیابی شود.
پشتیبانی و شایستگی
برای پیاده سازی و اجرای سیستم مدیریت انرژی در یک سازمان، باید یک فرد شایسته برای واحد QC انتخاب شود. هنگام تعیین نیازهای شایستگی، شایستگی باید به دست آید یا با نیازهای انرژی خاص با استفاده از فرآیندها مطابقت داده شود. اگر صلاحیت ثابت نشده باشد یا برای یک فرآیند خاص مناسب نباشد، این می تواند منجر به نقض الزامات قانونی یا تحت تأثیر قرار گرفتن عملکرد انرژی شود.
حسابرسی داخلی
فرآیندهایی که EnMS را تشکیل می دهند باید به طور سیستماتیک در یک زمان و فرکانس حسابرسی شوند تا مشخص شود که آیا آنها به طور موثر عمل می کنند یا خیر.
اقدام اصلاحی
یک اقدام اصلاحی فرصتی برای اصلاح یک مشکل شناسایی شده در EnMS است. یک رویکرد فرآیندی برای این امر از علت اصلی شروع می شود و در یک راه حل پایدار مناسب و رضایت بخش به پایان می رسد.
ترجمه متن فارسی استاندارد ایزو 50001
بخش 1: محدوده
هیچ الزامات خاصی برای یک سازمان برای پایبندی به این بخش وجود ندارد. با این حال، پارامترهایی را تعیین می کند که ISO 50001 می تواند در آنها استفاده شود و نتیجه کلی مورد نظر EnMS را به شرح زیر ارائه می دهد:
1.1 برای قادر ساختن سازمان به دنبال یک رویکرد سیستماتیک در دستیابی به بهبود مستمر عملکرد انرژی و EnMS.
این بخش همچنین بیان می کند که استاندارد:
1.2 برای هر سازمان، نوع، اندازه، پیچیدگی، موقعیت جغرافیایی، فرهنگ سازمانی یا محصولات و خدماتی که ارائه می دهد قابل اجرا است.
1.3 برای فعالیت های مؤثر بر عملکرد انرژی که توسط سازمان مدیریت و کنترل می‌شوند، کاربرد دارد.
1.4 صرف نظر از مقدار، استفاده یا نوع انرژی مصرفی قابل اجرا است.
1.5 به نشان دادن بهبود مستمر عملکرد انرژی نیاز دارد، اما سطوح بهبود عملکرد انرژی را برای دستیابی به آن تعریف نمی کند.
1.6 می تواند به طور مستقل مورد استفاده قرار گیرد یا با سایر سیستم های مدیریتی هماهنگ یا یکپارچه شود.
بخش 2: مراجع هنجاری
دستورالعمل ISO/IEC، بخش دوم، بخش 6.2.2، گنجاندن یک مرجع هنجاری را اینگونه تعریف می کند: «این عنصر مشروط [استاندارد] باید فهرستی از اسناد ارجاع شده را ارائه دهد، به گونه ای که آنها را ایجاد کند. برای استفاده و پیاده سازی ایزو 50001 ضروری است. به عبارت دیگر، با استناد به چیزی به عنوان مرجع هنجاری، آن را برای به کارگیری آن استاندارد خاص ضروری می دانند. با این حال، برخلاف ISO 9001، هیچ مرجع هنجاری در ISO 50001 وجود ندارد.
بخش 3: اصطلاحات و تعاریف
این بخش اصطلاحات و تعاریفی را که در استاندارد به کار رفته است را بیان می کند که ممکن است برای اعمال استاندارد در یک سازمان خاص نیاز به توضیح بیشتری داشته باشد. آنها بر اساس سلسله مراتب مفاهیم (منعکس کننده توالی معرفی آنها در استاندارد) فهرست شده اند. اصطلاحات بر اساس عنوان بند اصلی (به عنوان مثال زمینه سازمان، رهبری، برنامه ریزی و غیره) گروه بندی می شوند. ISO/TC 207/SC 1/WG 5 با شرایط سفارش در گروه بندی موافقت کرد به گونه ای که:
3.1 اصطلاحات خاص رشته به طور متوالی پس از شکل عمومی آن و تا حد امکان ارائه می شود.
3.2 اصطلاحات را به ترتیبی که در متن ظاهر می شوند ارائه دهید. WG5 «فهرست الفبایی اصطلاحات» را درج کرد که ممکن است برای منعکس کردن فهرست های الفبایی در زبان دیگری اصلاح شود.
بخش 4: زمینه سازمان
این یک مفهوم جدید از نظر ISO 50001:2018 است که به عنوان بخشی از قالب بندی مجدد ISO مدیریت با استفاده از Annex SL معرفی شده است. البته، ISO 50001 همیشه درخواست کرده بود که یک بازنگری جامع از انرژی در یک سازمان انجام دهد، اما زمینه این را “افزایش” می دهد تا درک گسترده ای از مصرف انرژی یا نیازهایی که یک سازمان قبل از کارکردن SEU یا عملکرد دقیق انرژی دارد ارائه دهد.
این بند متوالی است زیرا نیاز به درک سازمان و زمینه وجود دارد:
4.1 درک سازمان و زمینه
هدف “زمینه” ارائه یک سطح بالا و مفهومی از مسائل خارجی و داخلی است که می تواند به طور مثبت یا منفی بر عملکرد انرژی و EnMS سازمان تأثیر بگذارد. به بیان دیگر، این یک ارزیابی جامع از فرآیندهای کلان (و روابط متقابل آنها) است که می تواند یک سازمان را تحت تأثیر قرار دهد. از ISO 50001:2018 ضمیمه A، نشان می دهد که موارد زیر را می توان هنگام درک “زمینه” مستند کرد.
مسائل خارجی
- مسائل مربوط به اشخاص ذینفع مانند اهداف، الزامات یا استانداردهای ملی یا بخشی موجود.
- محدودیت یا محدودیت در تامین انرژی، امنیت و قابلیت اطمینان.
- هزینه های انرژی یا در دسترس بودن انواع انرژی.
- اثرات آب و هوا.
- اثرات تغییر اقلیم.
- اثر بر انتشار گازهای گلخانه ای (GHG).
مسائل داخلی
- اهداف و استراتژی اصلی کسب و کار.
- برنامه های مدیریت دارایی.
- منابع مالی (کار، مالی و غیره) مؤثر بر سازمان.
- بلوغ و فرهنگ مدیریت انرژی.
- ملاحظات پایداری.
- طرح های اضطراری برای وقفه در تامین انرژی.
- بلوغ فناوری موجود.
- ریسک های عملیاتی و ملاحظات مسئولیت.
تعدادی روش وجود دارد که می توان از آنها برای تعیین زمینه استفاده کرد. یک راه خوب برای پیاده سازی ایزو 50001 و دستیابی به این هدف، تدوین ماتریسی است که الزامات استاندارد (و ضمیمه A) را تعیین می کند و سپس یک سری مصاحبه با کارکنان مناسب انجام می دهد، به طوری که می توان دانش یک سازمان را مهار کرد. در صورت لزوم، این می تواند به یک گزارش یا شاید یک ماتریس تبدیل شود.
مزیت این امر این است که توضیحی منسجم و مرجع خوبی برای حمایت از استراتژی کسب و کار حال و آینده ارائه می دهد. (همچنین می توان در هنگام انجام یک بازنگری مدیریتی به آن توجه کرد (به بخش 9 ارزیابی عملکرد زیر مراجعه کنید).
4.2 درک نیازها و انتظارات اشخاص ذینفع، 4.3 امکان تعیین محدوده را فراهم می کند
در حالی که اصطلاح “طرفین ذینفع” ممکن است در ISO 50001 جدید نباشد، اغلب سازمان ها احتمالاً اصطلاح “ذینفعان” را بهتر درک می کنند. از درک زمینه، یعنی موضوعات مفهومی یا کلان در سازمان، تعیین ذینفعان یا طرف های ذینفع، درک انرژی در سازمان را فراهم می کند. تعیین افراد ذینفع را می توان با ایجاد یک “نقشه” فرموله کرد، یعنی آن دسته از طرف های داخلی و خارجی که با یک سازمان در ارتباط با انرژی تعامل دارند:
- تامین کننده انرژی
- مرجع صدور گواهینامه ایزو
- تامین کنندگان
- انجمن های تجاری
- مشتریان
- کارمندان
- نهادهای نظارتی
- سهامداران
- مالکان
4.3 تعیین دامنه EnMS
از درک زمینه، طرف های ذینفع و نیازها و انتظارات طرف های ذینفع، می توان دامنه EnMS را تعیین کرد. “حوزه” توصیفی از گستره و وسعت EnMS را مشخص می کند. گاهی اوقات، در مراحل اولیه یک پیاده سازی، نهایی کردن دامنه ممکن است مشکل ساز باشد، زیرا گاهی اوقات نیاز به دانش بیشتر سازمان از طریق اجرای باقی مانده استاندارد وجود دارد.
با این حال، دامنه باید به شکلی در EnMS مستند شود. در برخی موارد این ممکن است در یک کتابچه راهنمای کاربر یا در چارچوب سیاست انرژی باشد. در هر صورت باید تعریف شود تا سازمان اطمینان حاصل کند که اختیار کنترل بهره وری انرژی، مصرف انرژی و مدیریت انرژی خود را در محدوده و مرزها دارد و یک نوع انرژی را در محدوده و مرز EnMS مستثنی نمی کند.
4.4 سیستم مدیریت انرژی
بخش پایانی در بند 4 بیان می‌کند که در نتیجه موارد فوق، یک سازمان باید عملکرد انرژی ناشی از EnMS را تعیین، اجرا، حفظ و به طور مستمر بهبود بخشد. باقیمانده این سند به چگونگی انجام این امر می پردازد. درک زمینه سازمان معمولاً توسط مدیریت ارشد با اطلاعات مربوط به کسب و کار و فعالیت های جمع آوری شده در هر سطح از سازمان انجام می شود. نقاط بحث بر مسائل داخلی و خارجی که بر سیستم EnMS تأثیر می‌گذارند، تمرکز دارند.
بخش 5: رهبری
این استاندارد بیان می کند که مدیریت ارشد باید رهبری، تعهد نسبت به بهبود مستمر عملکرد انرژی را نشان دهد و در قبال «اثربخشی EnMS» مسئولیت پذیر باشد. این لحن را برای بخش 5 و عملکرد کل EnMS تعیین می کند.
نشان دادن تعهد مدیریت ارشد می تواند به طرق مختلف در رابطه با EnMS رخ دهد. با این حال، مدیریت ارشد معمولاً اختیار تفویض اختیار و تأمین منابع در یک سازمان را دارد. این دومی است که در یک EnMS از اهمیت کلیدی برخوردار است، زیرا مجوز منابع اغلب برای تغییر تجهیزات مصرف کننده انرژی به تجهیزات کارآمد انرژی مورد نیاز است. استاندارد ایزو 50001 کلی نگر است و موضوع رهبری در زیر بخش های دیگر متن استاندارد ایزو 50001 ذکر شده که به شرح زیر است:
- برنامه ریزی: پشتیبانی استراتژیک حول شناسایی ریسک ها و فرصت ها در سازمان.
- حمایت کردن: موارد بسیاری وجود دارد که نقش مدیریت ارشد ارائه یک هدایت یا “خروج” به منظور حمایت از اهداف EnMS وجود دارد. این شامل تأمین منابع، کسب شایستگی، اطمینان از آگاهی، ارتباطات مؤثر و اطلاعات مستند مناسب است.
- عمل: کنترل عملیاتی خاص، طراحی و تدارکات در بسیاری از موارد به بینش و استراتژی مدیریت ارشد نیاز دارد.
- سنجش عملکرد: مدیریت ارشد باید عملکرد کلی انرژی سازمان را به عنوان یک سربار کلیدی و خروجی حسابرسی داخلی درک کند و به طور فعال در فرآیند بررسی مدیریت مشارکت داشته باشد.
- بهبود: مدیریت ارشد بر فرهنگ بهبود مستمر تأثیر می گذارد و به ویژه در یک EnMS، تأیید پول برای معرفی اقدامات صرفه جویی در انرژی حیاتی است.
موفقیت کلی و عملکرد انرژی به دست آمده به میزان تعهد مدیریت ارشد در بیشتر جنبه های ایجاد، اجرا و بهبود مستمر EnMS بستگی دارد. مثال های زیر نشان می دهد که چگونه می توان رهبری را در یک EnMS نشان داد:
- حصول اطمینان از تعیین محدوده و مرزهای EnMS.
- حصول اطمینان از اینکه سیاست انرژی، اهداف و اهداف انرژی ایجاد شده و با جهت استراتژیک سازمان سازگار است.
- اطمینان از ادغام الزامات EnMS در فرآیندهای تجاری سازمان.
- حصول اطمینان از تصویب و اجرای برنامه های اقدام.
- اطمینان از در دسترس بودن منابع مورد نیاز برای EnMS.
- انتقال اهمیت مدیریت انرژی موثر و انطباق با الزامات EnMS.
- اطمینان از اینکه EnMS به نتایج مورد نظر خود دست می یابد.
- ارتقای بهبود مستمر عملکرد انرژی و EnMS.
- حصول اطمینان از تشکیل تیم مدیریت انرژی؛ در حالی که در استاندارد تعریف می‌کند که یک نفر می‌تواند یک تیم باشد، بهترین تمرین این است که یک تیم متقابل رشته‌ای شامل رشته های زیر باشد. مدیریت پروژه، تدارکات، تولید یا تحویل خدمات، تحقیق و توسعه، تعمیر و نگهداری، امکانات، آموزش، ارتباطات و بازاریابی. اگرچه، اساسنامه آن به نوع و اندازه سازمان بستگی دارد. توجه داشته باشید؛ که در نسخه 2018 استاندارد “نماینده مدیریت” حذف شده است و اکنون تاکید بسیار روی تیم انرژی است.
- هدایت و حمایت از افراد برای کمک به اثربخشی EnMS و بهبود عملکرد انرژی.
- حمایت از سایر نقش های مدیریتی مرتبط برای نشان دادن رهبری خود در حوزه های مسئولیت آنها.
- حصول اطمینان از اینکه شاخص‌های عملکرد انرژی (EnPI(ها)) به طور مناسب عملکرد انرژی را نشان می‌دهند.
- حصول اطمینان از ایجاد و اجرای فرآیندها برای شناسایی و رسیدگی به تغییراتی که بر EnMS و عملکرد انرژی در محدوده و مرز EnMS تأثیر می گذارد.
بخش 6: برنامه ریزی
بخش برنامه ریزی در استاندارد در قلب مدیریت موثر انرژی است و می توان آن را به بخش های زیر تقسیم بندی کرد:
6.1 اقداماتی برای رسیدگی به ریسک ها و فرصت ها
در نظر گرفتن ریسک و فرصت ها بخشی از تصمیم گیری استراتژیک سطح بالا در یک سازمان است. با شناسایی ریسک ها و فرصت ها هنگام برنامه ریزی EnMS، یک سازمان می‌تواند سناریوها و پیامدهای بالقوه را پیش بینی کند تا بتوان اثرات نامطلوب را قبل از وقوع مورد توجه قرار داد. به طور مشابه، ملاحظات یا شرایط مطلوبی که می توانند مزایای بالقوه یا نتایج سودمندی را ارائه دهند، قابل شناسایی و پیگیری هستند. ایده خوبی است که به الزامات این بند همراه با “بررسی انرژی” بپردازید زیرا ممکن است اطلاعات دقیق مورد نیاز برای تصمیم گیری آگاهانه را در اختیار شما قرار دهد.
در بند 6.1.2 استاندارد مشخص می‌کند که یک سازمان باید برای رسیدگی به ریسک ها و فرصت ها برنامه‌ریزی کند و چگونه:
- ادغام و اجرای اقدامات در EnMS و فرآیندهای عملکرد انرژی.
- اثربخشی این اقدامات را ارزیابی کنید.
این به طور طبیعی می تواند به 6.2 مخالف منجر شود.
6.2 اهداف انرژی و برنامه ریزی برای دستیابی به آنها
این استاندارد می گوید که یک سازمان باید “اهدافی را در عملکردها و سطوح مربوطه ایجاد کند … و اهداف انرژی را تعیین کند”. چارچوبی که اهداف و مقاصد با آن مطابقت دارند در ISO 50001 ارائه شده است که باید مستند شوند و:
- با سیاست انرژی سازگار باشید.
- قابل اندازه گیری باشد (در صورت امکان).
- الزامات قابل اجرا را در نظر بگیرید.
- SEU ها را در نظر بگیرید.
- فرصت ها را برای بهبود عملکرد انرژی در نظر بگیرید.
- نظارت شود.
- ارتباط برقرار شود.
- در صورت لزوم به روز شود.
ایزو 50001 به صراحت چارچوبی را که برای دستیابی به اهداف و مقاصد مورد نیاز است تعیین می کند و یک راه خوب برای ترسیم این موضوع، رعایت استاندارد و داشتن یک “برنامه اقدام” برای مدیریت اهداف و الزامات استاندارد است. این استاندارد سازمان را هدایت می کند تا شاخص هایی را برای نظارت بر پیشرفت در جهت دستیابی به اهدافش لحاظ کند. بر خلاف سایر استانداردهای مدیریتی که معیارهای کیفی فراوانتر هستند، در یک EnMS، آنها تمایل به معیارهای کمی دارند.
موضوع کلی حصول اطمینان از ادغام EnMS در کسب و کار در این بخش از استاندارد ذاتی است. اهداف انرژی، به دلیل ماهیت محض خود، البته برای کسب و کار معنادار خواهند بود و بنابراین در فرآیندهای سازمان ادغام می شوند.
6.3 بررسی انرژی
بررسی انرژی یک تجزیه و تحلیل مستند از بهره وری انرژی، مصرف انرژی و مصرف انرژی بر اساس داده ها و سایر اطلاعات است که منجر به شناسایی مناطق SEU و فرصت هایی برای بهبود عملکرد انرژی می شود. روش ها و معیارهای تولید آن نیز باید مستند باشد. بررسی انرژی به ایجاد شاخص های عملکرد انرژی (EnPI)، خط پایه (های) انرژی (به زیر مراجعه کنید) و اهداف بهبود کمک می‌کند. بررسی انرژی باید شامل موارد زیر باشد:
- الف) تجزیه و تحلیل و مصرف انرژی بر اساس اندازه گیری و سایر داده ها یعنی شناسایی نوع منابع انرژی فعلی و ارزیابی مصرف و مصرف انرژی گذشته و حال.
- ب) شناسایی حوزه های SEU، یعنی شناسایی امکانات، تجهیزات، سیستم ها، فرآیندها و پرسنلی که برای سازمان یا از طرف آن کار می‌کنند که به طور قابل توجهی بر مصرف انرژی تأثیر می‌گذارد. SEU ها را می توان بسته به نیازهای سازمان تعریف کرد، مانند امکانات (مانند انبار، کارخانه، دفتر)، فرآیند یا سیستم (مانند روشنایی، بخار، حمل و نقل، الکترولیز، موتور محور) یا تجهیزات (مانند موتور، دیگ بخار). پس از شناسایی، مدیریت و کنترل SEU ها بخشی جدایی ناپذیر از EnMS هستند. البته، با گذشت زمان ممکن است تغییر کنند، اما در ابتدا باید توجه روی موارد مهم متمرکز شود.
- ج) شناسایی سایر متغیرهای مرتبط و عملکرد انرژی واحدهای SEU. این باید شامل شناسایی کارمندان و سایرین غیر از انجام کارهایی باشد که می‌تواند بر SEUها تأثیر بگذارد یا تأثیر نگذارد، که ممکن است شامل پیمانکاران، پرسنل پاره وقت یا کارکنان موقت باشد.
- د) تعیین عملکرد انرژی فعلی تأسیسات، تجهیزات، سیستم ها و فرآیندهای مربوط به SEUهای شناسایی‌شده.
- ر) برآورد مصرف (ها) و مصرف انرژی در آینده.
- پ) شناسایی، اولویت بندی و ثبت فرصت ها برای بهبود عملکرد انرژی.
در صورت لزوم، بررسی انرژی می تواند امنیت و در دسترس بودن عرضه را نیز در نظر بگیرد. فرصت ها می توانند به منابع بالقوه انرژی، استفاده از انرژی های تجدیدپذیر، استفاده از تجهیزات کارآمد انرژی مرتبط باشند. LED یا سایر منابع انرژی جایگزین. بررسی انرژی باید در فواصل زمانی مشخص به روز شود، به عنوان مثال. سالانه – شاید در زمان بررسی مدیریت، و همچنین در پاسخ به تغییرات عمده، به عنوان مثال، در هر گونه تأسیسات، تجهیزات، سیستم ها یا فرآیندهای مصرف انرژی.
6.4 شاخص های عملکرد انرژی
استاندارد ایزو 50001 می گوید که یک سازمان باید EnPI (شاخص عملکرد انرژی) را تعیین کند که:
- برای اندازه گیری و پایش عملکرد انرژی آن مناسب است.
- سازمان را قادر می سازد تا نشان دهد که عملکرد انرژی بهبود یافته است.
نحوه تعیین و به روز رسانی EnPIها باید به عنوان اطلاعات مستند نگهداری شود. EnPI یک آنالیز یا «حاکم» است که برای مقایسه عملکرد انرژی قبل از (مقدار EnPI مرجع) و پس از (مقدار EnPI نتیجه یا فعلی) اجرای برنامه های اقدام و سایر اقدامات را مشخص می کند. تفاوت بین مقدار مرجع و مقدار حاصل می تواند بهبود یا معیاری برای تغییر در عملکرد انرژی باشد. وقتی فعالیت های تجاری یا خطوط پایه انرژی تغییر می‌کنند، سازمان می‌تواند در صورت لزوم، EnPI(های) خود را به‌روزرسانی کند.
نمونه هایی از ورودی های EnPIs عبارتند از:
- داده های مصرف انرژی ماهانه ترجیحاً به تفکیک نوع انرژی، به عنوان مثال، برق، گاز طبیعی و غیره.
- هر متغیری که بر مصرف انرژی تأثیر می گذارد، به عنوان مثال، درجه گرمایش، درجه روز سرمایش و غیره.
نمونه هایی از EnPI:
- کیلووات ساعت (کیلووات ساعت) مصرف شده در هر سایت.
- کیلووات ساعت به ازای هر متر خطی محصول تولید شده.
- کیلووات ساعت به ازای تعداد پرسنل.
- کیلووات ساعت در هر متر مربع فضای اداری اشغال شده.
6.5 خط پایه انرژی
خط پایه انرژی (EnB) به عنوان یک مرجع کمی تعریف می شود که مبنایی برای مقایسه عملکرد انرژی فراهم می کند. این بر اساس داده های یک دوره زمانی مشخص ویا شرایطی است که توسط سازمان تعریف شده است. استاندارد می گوید که یک EnB باید با استفاده از بررسی انرژی (در بالا) ایجاد شود. در جایی که متغیرهایی وجود دارند که شناسایی شده اند، خط مبنا باید نرمال شود (به طوری که منطقی باشد!). EnB(های) باید برای موارد اعلام شده در زیر مستند شوند:
- EnPI (های) دیگر عملکرد انرژی سازمان را منعکس نمی کند.
- تغییرات عمده ای در فاکتورهای ساکن ایجاد شده است. مصرف انرژی که مقدار قابل توجهی انرژی مصرف می کند حذف یا معرفی می شود.
- طبق یک روش از پیش تعیین شده.
6.6 برنامه ریزی برای جمع آوری داده های انرژی
داده ها در استاندارد بسیار مهم هستند، به ویژه از منظر بهبود مستمر. برنامه ریزی برای جمع آوری داده ها، نحوه جمع آوری و تعداد دفعات جمع آوری آن به اطمینان از در دسترس بودن داده های مورد نیاز برای حفظ بازبینی انرژی و فرآیندهای نظارت، اندازه گیری، تجزیه و تحلیل و ارزیابی کمک می‌کند.
ISO 50001 بیان می کند که یک سازمان باید یک طرح جمع آوری داده های انرژی را متناسب با اندازه، پیچیدگی، منابع و تجهیزات اندازه گیری و نظارت خود تعریف و اجرا کند. این طرح باید داده های لازم برای نظارت بر ویژگی های کلیدی را مشخص کند و بیان کند که چگونه و در چه فرکانسی داده ها باید جمع آوری و نگهداری شوند.
این استاندارد در توصیف داده هایی که باید جمع آوری شوند (یا در صورت لزوم از طریق اندازه گیری به دست می آیند) و اسناد نگهداری شده تجویز می‌شوند و شامل موارد زیر است:
- متغیرهای مربوطه برای SEU.
- مصرف انرژی مربوط به SEU و سازمان.
- معیارهای عملیاتی مربوط به SEU.
- عوامل استاتیک، در صورت وجود.
- داده های مشخص شده در برنامه های عملیاتی.
سازمان باید تعداد دفعات بررسی را در فواصل زمانی مشخص مشخص کند و در نتیجه بررسی ها، اطلاعات را در صورت لزوم به روز کند. در حالی که استاندارد از کلمه “کالیبراسیون” مانند ISO 9001 استفاده نمی کند، ناگفته نماند که تجهیزات مورد استفاده برای اندازه گیری دقیق و قابل تکرار هستند.
بخش 7: پشتیبانی
بخش 7 (پشتیبانی) به منابع، ارتباطات و مستندات یک EnMS می پردازد. الزامات واقعاً زیربنای EnMS است و اطمینان حاصل می کند که به طور مؤثر اجرا می شود. بخش های 7.1، 7.2 و 7.3 منابعی همانند شایستگی و آگاهی را شامل می شود. برای پیاده سازی ایزو 50001 منابع مختلفی مورد نیاز است که می تواند شامل منابع انسانی، مهارت های تخصصی، فناوری، زیرساخت های جمع آوری داده ها و منابع مالی باشد.
همانطور که در بخش 5 در نظر گرفته شد، “خرید” از مدیریت ارشد ضروری است، زیرا در نهایت آنها تصمیم به استقرار یا سرمایه گذاری در منابع برای EnMS دارند. یک سازمان همچنین باید منابع صحیح مورد نیاز خود را شناسایی کند. به عنوان بخشی از شناسایی منابع، یک سازمان باید به اطلاعات تولید شده در بخش 6 نگاه کند تا خطرات یا فرصت ها و اهداف ناشی از آن را که شناسایی شده است و نیاز به استقرار منابع برای کاهش یا مدیریت آنها دارد، شناسایی کند.
معمولاً بزرگ ترین چالش، تأمین پرسنل شایسته و آگاه برای پشتیبانی از الزامات EnMS است. این امر به ویژه در رابطه با انرژی بسیار مهم است زیرا بسیار فنی و یک حوزه تخصصی است که گاهی اوقات فقط با داشتن مشاوران مناسب برای کمک به کارمندان داخلی می توان به آن پرداخت.
ایجاد یک ماتریس «نیازهای آموزشی» بر اساس شایستگی یا آگاهی مورد نیاز در میان کارکنان سازمان، زمانی که شایستگی به دست آمده یا مورد نیاز است، برجسته خواهد شد. به عنوان مثال، اگر تشخیص داده شود که نیاز به انجام ارزیابی انرژی تجهیزات تهویه مطبوع وجود دارد، باید شایستگی و منابع مناسب برای انجام این کار وجود داشته باشد.
7.4 ارتباطات
ارتباطات داخلی و خارجی موثر و کارآمد برای اجرای EnMS مهم است. این استاندارد در ارائه چارچوبی برای به تصویر کشیدن فرآیند ارتباط در یک سازمان مفید است.
یکی از زمینه هایی که اغلب فراموش می‌شود، ارتباط با «افراد تحت کنترل سازمان» است. به عنوان یک “قاعده سرانگشتی” توصیه می شود که با پیمانکاران یا عملیات برون سپاری به گونه ای رفتار کنید که گویی آنها کارکنان “مستقیم” هستند و به گونه ای ارتباط برقرار کنید که مؤثر باشد و ارتباطات دو طرفه باشد.
با اتخاذ این فلسفه تضمین می کند که «افراد که تحت کنترل سازمان کار می کنند» می‌توانند به بهبود مستمر کمک کنند. در مورد EnMS، استاندارد می گوید که باید فرآیندی وجود داشته باشد تا کارکنان و سایر افراد تحت کنترل سازمان بتوانند نظرات یا پیشنهادات خود را برای بهبود EnMS و به طور کلی عملکرد انرژی ارائه دهند.
استاندارد از سازمان می خواهد که حفظ این پیشنهادات را به عنوان اطلاعات مستند در نظر بگیرد. در واقع، در حالی که استاندارد می‌گوید مستند کردن این موارد می‌تواند بهترین عمل باشد، زیرا می‌توانند در بهبود عملکرد انرژی حیاتی باشند و حفظ آنها به عنوان یک سند ممکن است اولین بخش از یک فرآیند بهبود گسترده تر باشد.
7.5 اطلاعات مستند
استاندارد برای اینکه چه مستنداتی را مورد نیاز است راهنمایی روشن می کند:
| بندها | مدارک مورد نیاز |
| 4.3 (محدوده) | دامنه باید به عنوان اطلاعات مستند نگهداری شود و در دسترس اشخاص ذینفع باشد. |
| 5.2 (سیاست انرژی) | سیاست انرژی باید به عنوان اطلاعات مستند نگهداری شود. |
| 6.2.1 و 6.2.3 (اهداف انرژی و برنامه برای دسترسی به آن) | سازمان باید اطلاعات مستند در مورد اهداف، اهداف انرژی و برنامه های اقدام را حفظ کند. |
| 6.3 (بررسی انرژی) | سازمان باید اطلاعاتی مستند از روش ها و معیارهای مورد استفاده برای توسعه بازنگری انرژی را حفظ کند و اطلاعات مستند نتایج آن را حفظ کند. |
| 6.4 (شاخص های عملکرد انرژی) | روش تعیین و به روز رسانی EnPI(های) باید به عنوان اطلاعات مستند نگهداری شود. سازمان باید اطلاعات مستند ارزش(های) EnPI را حفظ کند. |
| 6.5 (EnBهای پایه ارنژی) | سازمان باید اطلاعات EnB(ها)، داده های متغیر مربوطه و تغییرات در EnB(ها) را به عنوان اطلاعات مستند حفظ کند. |
| 6.6 (برنامه ریزی برای جمع آوری داده های انرژی) | داده هایی که باید جمع آوری شوند (یا در صورت لزوم از طریق اندازه گیری به دست می آیند) و اطلاعات مستند نگهداری شده باید شامل موارد زیر باشد: الف) متغیرهای مربوطه برای SEU. ب) مصرف انرژی مربوط به SEU و سازمان. ج) معیارهای عملیاتی مربوط به SEU. د) عوامل ایستا، در صورت وجود. ه) داده های مشخص شده در برنامه های اقدام. سازمان باید اطلاعات مستند در مورد اندازه گیری، نظارت و سایر ابزارهای ایجاد دقت و تکرار را حفظ کند. |
| 7.2 (صلاحیت) | سازمان باید اطلاعات مستند مناسب را به عنوان مدرک صلاحیت حفظ کند. |
| 7.4.1 (ارتباطات عمومی) | سازمان باید اطلاعات مستند حفظ شده مربوط به بهبودهای پیشنهادی از هر شخص یا اشخاصی را که تحت کنترل سازمان انجام می دهند، در نظر بگیرد. |
| 7.5.1 (اطلاعات مستند) | EnMS سازمان باید شامل موارد زیر باشد: الف) اطلاعات مستند مورد نیاز این سند. ب) اطلاعات مستندی که سازمان برای اثربخشی ضروری تشخیص داده است. از EnMS و برای نشان دادن بهبود عملکرد انرژی. توجه: گستره اطلاعات مستند برای EnMS می تواند از یک سازمان به سازمان دیگر متفاوت باشد دیگری به دلیل: اندازه سازمان و نوع فعالیت ها، فرآیندها، محصولات و خدمات آن.پیچیدگی فرآیندها و تعاملات آنها.صلاحیت افراد. |
| 7.5.3 (کنترل اطلاعات مستند) | اطلاعات مستند منشأ خارجی که توسط سازمان برای برنامه ریزی و عملیات EnMS ضروری است، باید شناسایی و کنترل شود. |
| 8.1 (برنامه ریزی و کنترل عملیاتی) | سازمان باید …. اطلاعات مستند را تا حدی که لازم است برای اطمینان از اینکه فرآیندها طبق برنامه ریزی انجام شده است، نگه دارد. |
| 8.2 (طراحی) | سازمان باید اطلاعات مستند فعالیت های طراحی مرتبط با عملکرد انرژی را حفظ کند. |
| 9.1.1 (نظارت، اندازه گیری، تجزیه و تحلیل و ارزیابی عملکرد انرژی و EnMS) | سازمان باید اطلاعات مستند در مورد نتایج تحقیق و پاسخ را حفظ کند. سازمان باید اطلاعات مستند مناسب در مورد نتایج پایش و اندازه گیری را حفظ کند. |
| 9.1.2 (ارزیابی انطباق) | سازمان باید اطلاعات مستندی را در مورد نتایج ارزیابی انطباق و هرگونه اقدام انجام شده حفظ کند. |
| 9.2.2 (برنامه حسابرسی داخلی) | سازمان باید اطلاعات مستند را به عنوان شواهدی از اجرای برنامه (های) حسابرسی و نتایج حسابرسی حفظ کند. |
| 9.3 (بررسی مدیریت) | سازمان باید اطلاعات مستند را به عنوان شواهدی از نتایج بررسی های مدیریت حفظ کند. |
| 10.1 (عدم انطباق و اقدام اصلاحی) | سازمان باید اطلاعات مستند را به عنوان شواهد زیر حفظ کند: ماهیت عدم انطباق ها و هرگونه اقدام بعدی انجام شده باید مستند شود.نتایج هر اقدام اصلاحی مستند شود. |
پس از این الزامات اجباری، تصمیم گیری در مورد نیاز به مستندات بیشتر به سازمان بستگی دارد. ISO 50001 می گوید که سازمان باید مستندات مناسب را «به عنوان لازم برای اثربخشی EnMS و نشان دادن بهبود عملکرد» تعیین کند. بنابراین، این به سازمان بستگی دارد که تصمیم بگیرد چه زمانی و کجا به مستندات نیاز دارد و البته چه شکلی باید داشته باشد، آیا این روش، نمودار جریان، جدول داده، نمودار یا هر روش دیگری برای توصیف و مدیریت الزامات EnMS است.
جایی که اطلاعات مستند تولید می شود، باید به طور مداوم ایجاد، به روز و کنترل شود. یک سازمان باید به دنبال این باشد که این کار را تا جایی که می‌تواند ساده انجام دهد و هر چه میزان پیچیدگی بیشتر باشد امکان اشتباه بیشتر است. حداقل، یک شماره نسخه، تاریخ و شماره صفحه باید در هر سند باشد.
بخش 8: عملیات
در مقایسه با متن فارسی استاندارد ایزو 14001 ویرایش 2015، الزامات این بخش در ISO 50001 گسترده تر است.
8.1 برنامه ریزی و کنترل عملیاتی
در این بند نیاز به ایجاد و اجرای ضوابط عملیاتی برای کنترل فرآیندها (شامل بهره برداری و نگهداری موثر تاسیسات، تجهیزات، سیستم ها و فرآیندهای مصرف انرژی) مربوط به SEU و ابلاغ ضوابط به اشخاص مربوطه می باشد. SEUهای برون سپاری یا فرآیندهای مربوط به SEUها نیز باید کنترل شوند. یک مثال خوب، در جایی که گرمایش و تهویه مطبوع (HVAC) یک SEU است، داشتن فرآیند(های) برای نگهداری دستگاه مناسب است.
8.2 طراحی
در نظر گرفتن عملکرد انرژی در طول عمر عملیاتی نیازی به تجزیه و تحلیل چرخه عمر یا مدیریت چرخه عمر ندارد. استاندارد ایزو 50001 برای طراحی تاسیسات، تجهیزات، سیستم ها یا فرآیندهای مصرف انرژی در محدوده و مرزهای EnMS اعمال می شود. یک سازمان باید فرصت هایی را برای بهبود عملکرد انرژی و اجرای کنترل های عملیاتی در طراحی SEUهای جدید یا نوسازی شده در نظر بگیرد و نتایج را در مشخصات، طراحی و فعالیت های تدارکاتی بگنجاند.
برای تأسیسات جدید، فناوری ها و تکنیک های بهبود یافته، انرژی های جایگزین مانند انرژی های تجدید پذیر یا انواع انرژی های کم آلاینده باید در نظر گرفته شود.
8.3 تدارکات
این استاندارد به دنبال این است که یک سازمان معیارهایی را برای ارزیابی عملکرد انرژی در طول عمر عملیاتی برنامه ریزی شده یا مورد انتظار، در هنگام تهیه انرژی با استفاده از محصولات، تجهیزات و خدماتی که انتظار می رود تأثیر قابل توجهی بر عملکرد انرژی سازمان داشته باشد، ایجاد و اجرا کند.
در ادامه آمده است که هنگام تهیه انرژی با استفاده از محصولات، تجهیزات و خدماتی که یک سازمان بر SEU ها دارد یا می تواند تأثیر بگذارد، سازمان باید به تأمین کنندگان اطلاع دهد که عملکرد انرژی یکی از معیارهای ارزیابی برای تدارکات است. در واقع، این بدان معناست که تدارکات «انرژی» نیاز به ترکیب سیاست ها یا رویه های تدارکات سازمانی و در برخی موارد فرآیندهای درخواست سرمایه دارد.
به عنوان بخشی از ارتباط با تامین کنندگان ISO 50001 می گوید که یک سازمان باید مشخصات را برای موارد زیر تعریف و ابلاغ کند:
- الف) اطمینان از عملکرد انرژی تجهیزات و خدمات خریداری شده.
- ب) خرید انرژی.
این ممکن است فرصتی برای تأثیرگذاری نه تنها بر تأمین کنندگان مستقیم، بلکه در حوزه گسترده تری در زنجیره تأمین فراهم کند. مشخصات خرید انرژی می تواند شامل کیفیت انرژی، کمیت، قابلیت اطمینان، در دسترس بودن، ساختار هزینه، اثرات زیست محیطی و انواع جایگزین انرژی باشد. در برخی موارد، سازمان می تواند از مشخصات پیشنهاد شده توسط تامین کننده انرژی استفاده کند، در صورتی که این امر مناسب باشد.
البته باید توجه داشت که تغییر یا افزایش در تهیه انرژی های تجدیدپذیر از خارج از محدوده EnMS بر مصرف انرژی تأثیر نمی گذارد و عملکرد انرژی را بهبود نمی بخشد. اگرچه می تواند و معمولاً تأثیرات زیست محیطی مثبتی داشته باشد.
بخش 9: ارزیابی عملکرد
ارزیابی عملکرد شامل؛ اجرای طرح جمع آوری داده ها و ارزیابی مستند مناسب از بهبود عملکرد انرژی و اثربخشی EnMS.
9.1 نظارت، اندازه گیری، تجزیه و تحلیل و ارزیابی عملکرد انرژی
این استاندارد در مواردی که حداقل به یک سازمان برای نظارت و اندازه گیری نیاز دارد، مشخص است:
- اثربخشی برنامه های عملیاتی در دستیابی به اهداف و اهداف انرژی.
- EnPI (ها).
- بهره برداری از SEU.
- مصرف انرژی واقعی در مقابل مورد انتظار.
بهبود عملکرد انرژی را می توان با بهبود مقادیر EnPI در طول زمان، نسبت به EnB مربوطه نشان داد. ممکن است شرایطی وجود داشته باشد که بهبود عملکرد انرژی از طریق فعالیتی حاصل شود که به SEU یا مشخصه کلیدی مرتبط نیست. در این موارد، EnPI و EnB را می توان برای نشان دادن بهبود عملکرد انرژی ایجاد کرد. در مواردی که انحرافات قابل توجهی در عملکرد انرژی وجود دارد، استاندارد می گوید که باید بررسی شوند.
هنگام انجام تجزیه و تحلیل، محدودیت های داده ها (دقت، اندازه گیری یا عدم قطعیت) و ثبات حسابداری انرژی باید قبل از رسیدن به نتیجه گیری نهایی در نظر گرفته شود. این باید شامل فرکانس نظارت و اندازه گیری باشد.
9.1.2 ارزیابی انطباق با الزامات قانونی و سایر الزامات
همانطور که در مورد ISO 14001 و استاندارد ایزو 45001 وجود دارد، یک سازمان باید نتیجه انطباق با الزامات قانونی خود را در رابطه با بهره وری انرژی، استفاده، مصرف و EnMS و سایر الزامات انرژی مرتبط با انرژی که یک سازمان در همان مورد رسیدگی می کند، ارزیابی و مستند کند.
در عمل، دامنه قوانین مرتبط با انرژی که می تواند بر یک سازمان تأثیر بگذارد، می تواند به تعداد محدود باشد. اساساً می توان فهرستی از الزامات قانونی و سایر الزامات مناسب تهیه کرد. سپس یک سازمان می تواند تعیین کند که آیا انطباق با نمونه برداری از شواهد مناسب حاصل می شود یا خیر. در بسیاری از سازمان ها، این امر مستلزم «حسابرسی(های)»، شاید سالانه، برای تعیین اینکه الزامات قانونی و سایر الزامات خاص برآورده شده است، خواهد بود. نتیجه چنین ممیزی “وضعیت انطباق” را مشخص می کند.
9.2 ممیزی داخلی
یک عامل اساسی برای بهبود مستمر و یک EnMS پویا یک فرآیند حسابرسی داخلی موثر است. انتظارات حسابرسی داخلی توسط سازمانها باید تعیین این باشد که آیا EnMS:
- عملکرد انرژی را بهبود می بخشد.
- مطابق با:
- الزامات خود سازمان برای EnMS خود.
- سیاست انرژی و اهداف انرژی.
- الزامات ISO 50001.
بنابراین، یک سازمان باید بررسی کند که برای انجام مؤثر ممیزی داخلی، یک حسابرس انرژی شایسته باید از دستورالعمل های ایزو 19011 برای حسابرسی سیستم های مدیریت به عنوان یک چارچوب استفاده کند. این استاندارد برای انجام حسابرسی تعیین می کند و باید بخشی از الزامات شایستگی حسابرسان داخلی باشد.
ممیزی باید بررسی کند که یک سازمان الزامات ISO 50001 را برآورده می کند. بسیاری از سازمان ها این نوع حسابرسی را به صورت سالانه انجام می دهند و این کار را با تبدیل استاندارد به پرسشنامه و سپس مرور سیستماتیک هر بخش از EnMS انجام می‌دهند تا تعیین کنند آیا یک الزام خاص در استاندارد برآورده شده است یا خیر.
این استاندارد از یک سازمان می خواهد که اطلاعات مستندی را به عنوان شواهدی از اجرای برنامه حسابرسی و نتایج حسابرسی تهیه کند. یک برنامه حسابرسی در ساده ترین شکل خود تعیین می کند که چه زمانی و چه چیزی قرار است در یک دوره زمانی انجام شود.
هنگامی که یک حسابرسی انجام شد و نتایج آن حسابرسی مستند شد (به شکلی مستند به عنوان مثال گزارش حسابرسی)، مهم است که به طور موثر به ذینفعان مناسب از جمله مدیریت مناسب اطلاع رسانی شود. برخی از بهترین سازمان ها تضمین می‌کنند که نتایج (که می‌تواند شامل عدم انطباق‌ها باشد – بخش 10 را در زیر ببینید) به «مدیریت برتر» نیز وارد می‌شوند. این می تواند مهم باشد، به ویژه در مواردی که ممیزی کمبودهایی را در EnMS پیدا کرده است و برای اصلاح وضعیت به منابع نیاز است.
9.3 بررسی مدیریت
گسترده ترین و استراتژیک ترین ارزیابی عملکرد، فرآیند بررسی مدیریت است. بازنگری مدیریت باید توسط مدیریت ارشد انجام شود و اساساً باید بر اساس اطلاعات واقعی (تولید شده توسط EnMS) به منظور ارائه توصیه ها و بهبودهای آینده (خروجی ها) باشد. این استاندارد در ارائه چارچوبی از آنچه بازنگری مدیریت باید مستلزم آن باشد مفید است و پیشنهاد می‌شود که از این عناوین در اطلاعات مستندی که توسط یک سازمان تولید می‌شود استفاده شود:
| چک لیست ممیزی ایزو 50001 | نمونه گزارشات مربوط به بند 9.3 استاندارد ایزو 50001 |
| الف) وضعیت اقدامات از بررسی های قبلی مدیریت. | این باید خلاصه ای باشد که اقدامات بازنگری قبلی مدیریت تا چه حد انجام شده یا انجام نشده است و دلایل آن چیست. برخی از سازمان ها یک جدول مقایسه ای تهیه می کنند. |
| ب) تغییرات در: مسائل مربوط به خطرات و فرصت های خارجی و داخلی و مرتبط با EnMS. | —- این مروری است بر بررسی زمینه به تفصیل در بخش 4. تغییرات در رابطه با مسائل خارجی و داخلی باید توضیح داده شود. |
| ج) اطلاعات مربوط به عملکرد EnMS، از جمله روندها در: 1) عدم انطباق ها و اقدامات اصلاحی. 2) نتایج پایش و اندازه گیری. 3) نتایج حسابرسی. 4) نتایج ارزیابی انطباق با الزامات قانونی و سایر الزامات. | —— این باید مروری بر عدم انطباق ها و اقدامات اصلاحی باشد که از آخرین بررسی مدیریت صورت گرفته است. اگر روندهای خاصی در اقدامات اصلاحی یا عدم انطباق وجود داشته باشد، باید آنها را مطرح کرد زیرا ممکن است تصمیماتی برای کاهش وقوع آنها لازم باشد. همانطور که قبلا ًدر این بخش توضیح داده شد، باید تصویری برای تعیین اینکه آیا نظارت و اندازه گیری انجام شده باعث بهبود عملکرد انرژی و اثربخشی EnMS می شود ایجاد شود. نتایج حسابرسی های انجام شده از زمان آخرین بررسی مدیریت باید ارزیابی شود. برای پوشش جامع این موضوع باید شامل ممیزی داخلی و خارجی باشد. عمق انجام این کار از سازمانی به سازمان دیگر و میزان ممیزی های انجام شده متفاوت است. برای ارضای این بخش از استاندارد، می‌توان به سادگی گفت که سازمان «الزامات قانونی و سایر الزامات خود را برآورده می‌کند». در سطح عملی، اگر یک الزام قانونی خاص برای انطباق با آن مشکل باشد، باید این مورد نیز برجسته شود. |
| د) فرصت هایی برای بهبود مستمر، از جمله فرصت هایی برای شایستگی. | فرصت هایی برای بهبود مستمر ممکن است از بخش های دیگر بازنگری مدیریت بیرون آمده باشد، اگرچه هر فرصت دیگری برای بهبود عملکرد انرژی باید در مورد آنها منعکس شود. |
| ه) سیاست انرژی. | بازنگری در سیاست انرژی می تواند این باشد که آیا هنوز برای هدف مناسب است یا نیاز به تغییر دارد زیرا سازمان به نوعی تغییر کرده است. |
| میزان تحقق اهداف انرژی | بررسی اینکه آیا اهداف انرژی به دست آمده اند باید انجام شود. این را می توان به روش های مختلف به جز متن تولید کرد. جداول یا نمودارهای داده به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرند. |
| عملکرد انرژی و بهبود عملکرد انرژی بر اساس نتایج پایش و اندازه گیری از جمله EnPI (ها). | یک بار دیگر، بررسی اینکه آیا وضعیت عملکرد به خوبی نشان می دهد که آیا بهبود حاصل شده است یا خیر. این را می توان به روش های مختلف به جز متن تولید کرد. جداول یا نمودارهای داده به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرند. |
| وضعیت برنامه های عملیاتی | برنامه های عملیاتی که برای ارائه چارچوبی جهت بهبود ایجاد شده اند، بررسی می‌شوند تا ببینند: الف) در حال انجام هستند. ب) به آنچه پیش بینی شده بود نیز دست می یابند. |
پس از بررسی، استاندارد «خروجی‌های» زیر را می‌خواهد:
| خروجی های بررسی مدیریت باید شامل موارد زیر باشد: | |
| تصمیمات مربوط به فرصت های بهبود مستمر و هرگونه نیاز به تغییرات در EnMS، از جمله: | این باید یک ارزیابی گسترده باشد که آیا EnMS مناسب، کافی و موثر است یا خیر. |
| الف) فرصت هایی برای بهبود عملکرد انرژی | آیا از ورودی ها گرفته تا بررسی مدیریت راه هایی وجود دارد که عملکرد انرژی را می توان بهبود بخشید. |
| ب) سیاست انرژی | چه تغییراتی، در صورت وجود، در سیاست انرژی است. |
| ج) EnPI(ها) یا EnB(ها)؛ | چه عملکردی از نظر داده های جمع آوری شده به دست آمده است. |
| د) اهداف انرژی، برنامه های اقدام یا سایر عناصر EnMS و اقداماتی که در صورت عدم دستیابی به آنها انجام می شود. | در مواردی که اهداف، اهداف انرژی، برنامه‌های عملیاتی یا سایر بخش‌های EnMS برآورده نشده‌اند، تصمیم‌گیری در مورد عدم دستیابی به آنها به دلایل قانونی خاص باید در جایی که مقتضی است اتخاذ شود و برنامه‌هایی برای حل آنها در نظر گرفته شود. |
| ه) فرصت هایی برای بهبود یکپارچگی با فرآیندهای تجاری. | این باید یک توصیه برای اینکه آیا EnMS در سازمان یکپارچه شده است یا اینکه آیا یکپارچگی بیشتر مورد نیاز است. برای اینکه یک EnMS موثر باشد، ادغام به سازمان نزدیکتر است و فرآیندهای آن احتمالاً منافع بیشتری حاصل می شود. |
| و) تخصیص منابع. | توصیه ای در مورد اینکه آیا منابع برای اجرای گسترده EnMS کافی هستند یا منابع برای انجام فرآیند فردی باید فرموله شود. غالباً «مدیریت عالی» نیاز به اطلاع رسانی در مورد ناکافی بودن منابع (به هر شکلی) دارند تا بتوان تغییرات را تحریک کرد، به ویژه اگر سرمایه گذاری (با بازپرداخت) به ویژه در مورد هزینه سرمایه مورد نیاز باشد. |
| ز) بهبود شایستگی، آگاهی و ارتباطات. | یک توصیه باید از تعیین اینکه آیا شایستگی، آگاهی و ارتباطات نیاز به کار بیشتر دارد یا خیر، فرموله شود. |
بخش 10: بهبود
این بخش اصول اساسی برای دستیابی به بهبود مستمر را گرد هم می آورد، به عنوان مثال:
- موارد مندرج در بخش 9 در رابطه با نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل و ارزیابی عملکرد زیست محیطی، ارزیابی انطباق، ممیزی داخلی و بررسی مدیریت.
- عدم انطباق و اقدام اصلاحی.
الف) عدم انطباق و اقدام اصلاحی
فرآیند حسابرسی، در حالی که عملکرد EnMS را ارزیابی می‌کند، می‌تواند عدم انطباق و اقدامات اصلاحی حاصل را به همراه داشته باشد. عدم انطباق در رابطه با مصرف یا مصرف انرژی یا زیرساخت انرژی مرتبط می تواند در هر زمانی در یک سازمان رخ دهد. یک روش برای ضبط، مدیریت و حل باید انجام شود و استاندارد موارد زیر را می خواهد:
- به عدم انطباق واکنش نشان دهید و در صورت لزوم:
- 1) اقدام برای کنترل و اصلاح آن.
- 2) مقابله با عواقب.
- ارزیابی نیاز به اقدام برای از بین بردن علل عدم انطباق، به منظور عدم تکرار یا رخ دادن آن در جاهای دیگر، با استفاده از:
- 1) بررسی عدم انطباق.
- 2) تعیین علل عدم انطباق.
- 3) تعیین اینکه آیا عدم انطباق های مشابه وجود دارد یا می تواند به طور بالقوه رخ دهد.
- اجرای هر اقدامی که لازم است.
- بررسی اثربخشی هر اقدام اصلاحی انجام شده.
- در صورت لزوم تغییراتی در سیستم مدیریت محیط زیست ایجاد کنید.
استاندارد ایزو 50001 می گوید که این فرآیند باید مستند باشد. راه های مختلفی برای رسیدن به این هدف وجود دارد، اما معمولاً این شامل یک “درخواست اقدام اصلاحی” (CAR) برای هر اقدام اصلاحی و یک “log” است که برای ثبت و مدیریت ماشین ها ضروری است. این به ویژه در مواردی مفید است که اقدامات اصلاحی متعددی مطرح شود.
سیستم های پیچیده تر می توانند انواع مختلف عدم انطباق را “کد” کنند. سپس می توان از آن برای تولید داده های روند استفاده کرد که می تواند در ارزیابی عملکرد مداوم EnMS و فرآیند بررسی مدیریت مفید باشد.
ب) بهبود مستمر
استاندارد ایزو 50001 می گوید: «سازمان باید به طور مستمر تناسب، کفایت و اثربخشی EnMS را بهبود بخشد. سازمان باید بهبود مستمر عملکرد انرژی را نشان دهد.»
در زمینه بهبود مستمر، انتظار این است که بهبودها به صورت دوره ای و در طول زمان رخ دهد. میزان، گستره و مقیاس زمانی اقداماتی که از بهبود مستمر حمایت می کنند، توسط سازمان، با توجه به زمینه، عوامل اقتصادی و سایر شرایط تعیین می شود. (توجه داشته باشید، برخی شرایط ممکن است برنامه ریزی نشده باشد).
بهبود عملکرد انرژی را می توان به روش های مختلفی نشان داد، مانند:
- کاهش مصرف انرژی نرمال شده برای محدوده و مرزهای EnMS؛
- پیشرفت به سمت هدف (های) انرژی و مدیریت SEU.
با این حال، مشخص شده است که بهبودها بر اساس اولویت های سازمان همانطور که در EnMS بیان شده است، به دست می آیند. مهم است که یک سازمان اهداف و EnPI را با دقت انتخاب کند تا بتواند بهبود انرژی را نشان دهد. استانداردهای زیر می توانند در این امر کمک کنند:
- ISO 50006، سیستم مدیریت انرژی، اندازه گیری عملکرد انرژی با استفاده از خطوط پایه انرژی (EnB) و شاخص های عملکرد انرژی (EnPI) اصول کلی و راهنمایی.
- ISO 50015:2014، سیستم های مدیریت انرژی، اندازه گیری و تایید عملکرد انرژی سازمان ها، اصول کلی و راهنمایی.
سوالات متداول
اما چرا پیاده سازی استاندارد ایزو 50001 مهم است؟
مدیریت انرژی به دلیل نیاز مبرم به صرفه جویی در انرژی و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در سراسر جهان، اکنون در کانون توجه جهانی قرار گرفته است. فناوری ها و امکانات صرفه جویی در انرژی تنها بخشی از روش های بهبود بهره وری انرژی هستند. یک رویکرد معقول تر و سیستماتیک تر برای بهبود پایدار عملکرد انرژی یک شرکت، ایجاد و پیاده سازی یک ساختار مدیریت انرژی مبتنی بر فرآیند و استاندارد است. استاندارد سیستم مدیریت انرژی ISO 50001 (EnMS) که در 15 ژوئن 2011 منتشر شد، یک چارچوب پذیرفته شده جهانی برای مدیریت انرژی، ارائه استراتژی های فنی و مدیریتی برای شرکت ها برای افزایش بهره وری انرژی، کاهش هزینه ها و بهبود عملکرد زیست محیطی است.
چرخه PDCA برای اجرای الزامات استاندارد ایزو 50001
Plan-Do-Check-Act (PDCA) یک رویکرد تکراری و چهار مرحله ای برای دستیابی به بهبود مستمر است. این شامل آزمایش سیستماتیک راه حل های ممکن، ارزیابی نتایج، و اجرای راه حل هایی است که کارآمد هستند. در قلب این رویکرد رهبری است. اهمیت رهبری در همه سطوح، به ویژه توسط مدیریت ارشد، برای راه اندازی موفقیت آمیز EnMS، برای دستیابی به سطوح عملکرد مورد نیاز و ایجاد بهبود مستمر، قابل دست کم گرفتن نیست.
